Twoje zachowanie na pierwszej lekcji (z nową klasą) determinuje to, co wydarzy się na kolejnych, czyli to, jaka będzie jakość Twoich relacji z uczniami. Relacje te nie mają szans na pozytywne, jeśli nie oscylują wokół autentycznej komunikacji interpersonalnej. Właściwe komunikowanie się zależy od wzajemnego zrozumienia. Dobrze jest wiedzieć, że nasze ciało jest skarbnicą możliwości, które odpowiednio wykorzystane, w ogromnym stopniu ułatwią nam działania mające na celu utrzymanie efektywnych relacji z uczniami. Zatem, w jaki sposób możemy dopasować swoje ciało do sygnałów, które wysyła ciało naszego młodego rozmówcy:

1. Głos – pomaga zorientować się, jaka jest szybkość, głośność, ton, tembr oraz jakiego rodzaju słowa dobiera nasz rozmówca. Dopasowujemy więc nasz głos do jego głosu. Innymi słowy: jeśli uczeń mówi bardzo szybko na wysokim tonie, my też tak wypowiadamy swoje słowa. Jak to dla Ciebie brzmi? Może Ci się to wydać sztuczne i zbyt teatralne. Do pierwszej próby.
2. Gesty i postawa ciała – na początek sprawdź, jak oddycha Twój uczeń, czyli jaki ma wdech i wydech. Pamiętaj ktoś kiedyś powiedział, że nasz oddech jest panem siły. Szybki i płytki oddech wskazuje, że nasz rozmówca pozostaje w dużym dyskomforcie psychicznym. To dla Ciebie, jako nauczyciela, bardzo cenna wskazówka. Dopasuj także postawę swojego ciała do postawy ucznia.
3. Skóra – zwróć uwagę na wyraz twarzy ucznia, z którym się komunikujesz i jej kolor. To również wymowny sygnał, jaki od niego płynie.

Wskaźniki porozumienia

Istnieją bardzo konkretne wskaźniki tego porozumienia. W coachingu nazywamy to budowaniem kontaktu. Inaczej mówiąc jest to budowanie zaangażowania, czyli dawanie uczniowi uwagi w pełnym tego słowa znaczeniu. Stanowi wyższy stopień dopasowania do rozmówcy i w szczególności obejmuje następujące elementy:

• dopasuj postawę (najlepiej lustrzane odbicie), dopasuj oddech, tonu głosu.
• bądź naprzeciwko swojego ucznia, dostosuj się pod względem odległości i wysokości. Oczywiście, jeśli stoi lub siedzi przed Tobą 17-latek o wzroście koszykarza, dopasuj tak odległość między Wami, abyście obydwoje poczuli komfort przestrzenny, nie tracąc przy tym kontaktu, który można określić jako ciepły czy osobisty.
• potakuj i utrzymuj oczy w gotowości do kontaktu wzrokowego. Nic tak nie wyprowadza z równowagi, zwłaszcza w trudnej sytuacji, jak szklany wzrok osoby wysłuchującej jakiegoś problemu, świadczący o braku zainteresowania dla rozmówcy.
• unikaj wykonywania innych czynności w trakcie rozmowy.
• dawaj dyskretne zachęty typu: „Mmmm”, „Aha”, „No tak”, „Jasne”, „Dokładnie”, „Taaaak”.
• zadawaj pytania otwarte: „Powiedz mi o…”, „Jak…”, „Co…”, „Co jeszcze?”.
• stosuj słuchanie odzwierciedlające

Ważne jest, aby zadać sobie pewne pytania przed rozpoczęciem każdej ważnej rozmowy, czy też spotkania, np.:

1. Jaki rodzaj otoczenia chcę stworzyć dla tej osoby?
2. Jakiego rodzaju atmosfery będzie potrzebował mój uczeń lub osoba, z która będę rozmawiać?
3. W jaki sposób ulokuję tę osobę w stosunku do siebie?

 

Do budowania przyjaznych relacji z klasą niezbędne jest:

• odnalezienie w grupie lidera, czyli ucznia z silną osobowością.
• zbudowanie kontaktu z nim, należy zwracać się do niego i pytać o zdanie, dopiero potem pytać pozostałych uczniów w klasie. Jednocześnie trzeba uważać, by nie wyciągać lidera na siłę, gdy on tego nie chce.

• dopasowanie się do lidera, niezależnie od tego, czy jest to lider negatywny czy pozytywny. Chodzi o widzenie go i zaangażowanie.
• angażowanie lidera w zajęcia po to, by zintegrować go z klasą i, by nie zaistniała sytuacja, w której klasa albo pójdzie za liderem, albo całkowicie zwróci się przeciwko niemu. Obie opcje są bardzo niekorzystne.
• pamiętanie o tym, że liderzy mogą się zmieniać: na każdej lekcji może się pojawić inny w relacji z każdym nauczycielem.
• zbudowanie kontaktu z całą klasą. Podczas dyskusji ze wszystkimi uczniami dopasowuj się dokładnie do osoby, z którą w tym momencie rozmawiasz.

 

Założenia/przekonania dobrego rodzica

1. W wystarczająco bezpiecznym otoczeniu dzieci  będą wspaniale się rozwijać.
2. Dzieci posiadają zdolności potrzebne do efektywnej nauki, przy odpowiednim nakładzie starań oraz stosowaniu odpowiednich systemów nagradzania.
3. Radość i zabawa jest najlepszą atmosferą do rozwijania potencjału dziecka.
4. Każdy jest najlepszy na świecie w wybranej dziedzinie.
5. Z odpowiednią zachętą oraz informacją zwrotną ze strony rodzica, dziecko osiągnie szczyt swoich możliwości w zakresie odpowiedniego dla siebie działania. Dzieci będą wzrastać i doskonalić się poprzez przekraczanie granic swoich, możliwości  oraz dzięki otrzymywaniu pozytywnych informacji zwrotnych związanych z podejmowanymi próbami.
6. Każde dziecko potrafi się uczyć.
7. Rodzic rozwija się poprzez wychowywanie dzieci.
8. Ludzie łatwo się uczą, jeśli chwali się ich i docenia za własne pomysły.
9. Ludzie się uczą po swojemu i z własną prędkością; jest to najlepsza droga.
10. Dziecko, które wychowuję jest inteligentne oraz zasługuje na moją wiedzę i uwagę.
11. Kiedy mały człowiek chce osiągnąć wybrany cel i wystarczająco w niego wierzy, znajdzie sposób, by go zrealizować.
12. Najważniejszą czynnością, którą mogę zrobić jako rodzic jest pomóc dziecku uwierzyć w siebie i docenić ich działania.
13. W głębi serca wszyscy każdy człowiek kieruje się pozytywnymi intencjami.
14. Posiadanie odpowiednich wartości i przekonań jest podstawą sukcesu każdego człowieka.
15. Jednym z najlepszych sposobów doradzania, wychowywania dzieci jest bycie dla nich skutecznym przykładem.
16. Na poziomie tożsamości każdy z nas rodzic i dziecko – jest z natury dobry.
17. Ważne jest, aby rozpoznać i uznać podstawową dobroć i potencjał ludzki.
18. Każda osoba uczestniczy w swojej własnej „podróży bohatera”.
19. Im większym światłem świeci dana osoba, tym więcej światła będzie w świecie.
20. Obecność i niepodzielna uwaga Rodzica oraz zdolność „widzenia” dziecka w naturalny sposób umożliwi wyzwolenie jego najgłębszego potencjału.
21. Dziecko, które wychowuję jest cenne.
22. Jest ważną i wartościową istotą. Jest warte mej uwagi i uznania.

Jak zorganizować przestrzeń do rozmowy, aby uczeń chętnie podejmował z Tobą dialog?

Jeśli chcesz pomóc swojemu uczniowi w problemie związanym z nauką lub w problemie osobistym, to rozmawiając z nim, zadbaj o miejsce Waszej rozmowy i o sposób, w jaki będziecie stać lub siedzieć względem siebie. Nie powinna to być relacja typu konfrontacja „ja–ty”, gdy stawiasz ucznia na wprost siebie po przeciwnej stronie biurka. Ulokuj go
w przestrzeni na zasadzie „ja – dający wsparcie”: uczeń stoi lub siedzi z boku po tej samej stronie co nauczyciel.

W podobny sposób możesz budować relacje z całą klasą na każdej lekcji. Pozytywna, przyjazna atmosfera między Tobą a całą grupą jest ogromnie potrzebna zwłaszcza
w sytuacjach problemowych. Może na przykład okazać się, że istnieje problem dotyczący całego zespołu klasowego.

PRZYKŁAD: Kamila nie należała do uczniów szczególnie w klasie lubianych. Była jednak niekwestionowanym liderem: potrafiła odważnie zabierać głos, umiała głośno kogoś wyśmiać, komentowała działania nauczycieli, wręcz demonstracyjnie chodziła na wagary, wzbudzając swoją śmiałością zazdrość w rówieśnikach i od dłuższego czasu bojkotowała wszelkie formy pracy zespołowej w klasie. Wychowawca zdecydował się wezwać do pomocy coacha. W dniu rozpoczęcia warsztatów coachingowych, natychmiast można było dostrzec, ostentacyjnie oddaloną od pozostałych uczniów i siedzącą w dużych ciemnych okularach, Kamilę. Kiedy udało się ją w końcu włączyć do o wspólnej rozmowy, zerwała się z krzesła i powiedziała, że jest w tej klasie szykanowana przez kilkoro kapusiów regularnie donoszących na nią do wychowawczyni. Skarżenie obejmuje wszystko, co Kamila robi, nawet, jeśli to nie dotyczy szkoły. Po chwili konsternacji, rozpoczęła się rozogniona dyskusja wszystkich uczniów na temat zasad koleżeństwa, szacunku dla siebie, kultury osobistej. Był to moment przełomowy, bo okazało się, że problem dotyczył większości dzieci w klasie.

Wpływ przestrzeni na psychikę nazywa się psychogeografią. Jeśli przestrzeń wpływa na psychikę ucznia i nauczyciela, to dalej także na proces edukacji. Proces uczenia się jaki zachodzi w klasie między uczniami i nauczycielem ma zupełnie inny wymiar jeśli ułożymy ławki w tradycyjny sposób, inny jeśli ławki będą w półkolu a nauczyciel na czele, inny jeśli nauczyciel i uczniowie będą w kole, a jeszcze inny gdy grupki dzieci będą w kilku zespołach w kole ze sobą.

Zrób proste ćwiczenie w swojej klasie:

1. Ułóż krzesła w półkolu, odczekaj 30 sekund – niech energia ułoży się między uczniami i zadaj pytania: Jak się wam siedzi w ten sposób?, Czy to jest dobry sposób na uczenie się? Jak czujecie się ze sobą i ze mną (nauczycielem)?
2. Ułóż krzesła w koło, siądź między nimi i zadaj te same pytania.
3. Ułóż kilka krzeseł wokół stołów, posadź przy nich grupki dzieci i znów zadaj pytania
   o to, jak im się uczy w taki sposób.
4. Potem poproś o podsumowanie tych kilku sposobów. Niech opiszą w grupach, kiedy  i w jakich sytuacjach uczenia się każdy z tych sposobów będzie dla nich przydatny.

 

• Półkole: dzieci w półkolu, Ty – nauczyciel siedzisz przed wszystkimi uczniami.

• Jaki komunikat dajesz uczniom, gdy tak siedzisz? Uczniowie widzą ciebie, Ty zarządzasz procesem uczenia się. Ciebie należy słuchać.
• Jakie oddziaływanie zachodzi między uczniami? Uczniowie są partnerami wobec siebie. Mają równy status.
• Do jakiego typu nauki jest najbardziej przydatne takie ułożenie? W tym ułożeniu uczą się od siebie wzajemnie. To jest czas na słuchanie, dzielenie się, na refleksję.

 

• Koło: wszyscy: Ty i uczniowie siedzicie w kole.
• Jaki komunikat dajesz uczniom, gdy tak siedzisz? Ty i uczniowie jesteście równi statusem.
• Jakie oddziaływanie zachodzi między dziećmi? Uczycie się od siebie nawzajem. Zwracacie uwagę na wzajemne relacje interpersonalne.
• Do jakiego typu nauki jest najbardziej przydatne takie ułożenie? Koło służy do pracy warsztatowej, do wypracowania pożądanych postaw, np. w tej formie można wypracować kontrakt na cały rok dla klasy.

 

• Kilka mniejszych kółek: Ty przechodzisz między mniejszymi kółkami złożonymi
  z uczniów całej klasy. Każde kółko jest zaangażowane w ten sam lub inny temat.

• Jaki komunikat dajesz uczniom, gdy tak chodzisz? Ja – nauczyciel jestem osobą wspierającą, gdy poprosisz mnie o pomoc – dostaniesz ją. To ty, uczniu, pracujesz i na tobie spoczywa odpowiedzialność za uczenie się w grupie.
• Jakie oddziaływanie zachodzi między uczniami w kółku i między kółkami? Uczniowie są partnerami w małych kółkach. Efekty zależą od ich współpracy, liczy się więc praca zespołowa. Przydałby się wybór lidera grupy. Jeśli uczniowie pracują w zespołach projektowych niezależnych od siebie, to między grupami nie ma interakcji. Jeśli zaś cała klasa pracuje nad jednym projektem i jego wynik jest zależny od poszczególnych grup, to interakcja staje się konieczna i jest ograniczona do wymiany informacji.
• Do jakiego typu nauki jest najbardziej przydatne takie ułożenie? To jest typowe ułożenie projektowe.

 

• Uczniowie siedzą w ławkach: uczniowie siedzą w ławkach jedna za drugą,
  w jednym lub kilku rzędach. Ty siedzisz na czele klasy.

• Jaki komunikat dajesz uczniom, gdy tak siedzisz? Ja przekazuję wiedzę, mnie należy słuchać. Wiedza jest po mojej stronie.
• Jakie oddziaływanie zachodzi między dziećmi? Brak jest oddziaływania między uczniami. Tylko w ramach ławki, między jednym a drugim uczniem.
• Do jakiego typu nauki jest najbardziej przydatne takie ułożenie? Służy wyłącznie do słuchania wykładów. Sprawdza się tylko w krótkich, maksymalnie 30-45 minutowych wykładach. Proces uczenia się jest niewielki.

Jeśli założymy, że relacje między nauczycielem, a uczniem również zależą od psychogeografii, to ucząc każdego dnia w rzędzie ławek, zadajmy sobie pytanie, czy nie lepiej byłoby włożyć nieco wysiłku w zmianę struktury ułożenia sali po to, aby osiągnąć lepszy efekt edukacyjny?  Wiem, że wielu nauczycieli–coachów zdecydowało się na taki sposób pracy i są z niego bardzo zadowoleni.

Myślenie to czynność powszechna i wysoce zautomatyzowana, z tego też względu rzadko ją analizujemy. Mamy tendencję do myślenia o tym O CZYM myślimy, a nie JAK myślimy. Jest to z naszej strony racjonalne, bo gdybyśmy mieli myśleć o wszystkim co robimy i jak robimy, a oprócz tego zastanawiać się jak wtedy myślimy – z całą pewnością nie wpłynęło by to dobrze na naszą psychikę. Jednakże świadomość tego jak myślimy wydaje się mieć duże znaczenie, a to za sprawą różnorodności stylów myślenia jakimi wszyscy jesteśmy obdarzeni. Według definicji styl myślenia to mechanizm określający szybkość i typ reakcji oraz naturalny sposób rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji, najprawdopodobniej uwarunkowany genetycznie lub zdeterminowany we wczesnym dzieciństwie. Definiuje nasze predyspozycje i słabe strony, czyli obszary do rozwoju. Zazwyczaj przyjmujemy, że inni ludzie myślą tak jak my, lub podobnie do nas i używają identycznych mechanizmów. Nie uświadamiamy sobie, że jako ludzie miewamy zróżnicowane style myślenia. To prowadzi do wielu nieporozumień i podstawowych błędów w komunikacji. Jest to niezmiernie ważne nie tylko w życiu prywatnym każdego z nas, ale również w środowisku szkolnym, w pracy nauczyciel – uczeń. Świadomość nauczycieli w kwestii stylów myślenia uczniów wydaje się być kluczem do odnajdywania i uwalniania ich potencjału, co spełnione skutkowałoby ogromnym wzrostem rozwoju ich umiejętności i kompetencji. Od stylu myślenia ucznia zależy to jak reaguje na zmiany w otoczeniu, jak komunikuje się z nauczycielem i rówieśnikami, w jaki sposób przetwarza zdobyte informacje, rozwiązuje problemy i podejmuje decyzje. To wszystko składa się na proces uczenia się, a żeby on stał się efektywny, to musi być zgodny z posiadanym stylem uczenia. Jeżeli uczeń lub jego rodzic twierdzi, że nie potrafi się uczyć, prawdopodobnie nikt nigdy nie nauczył go jak ma to robić. Uczyć, bowiem umiemy się wszyscy ale powinniśmy to robić w sposób zróżnicowany, zgodny z preferencjami. Opisywaną teorię potwierdza wiele badań empirycznych nad systemami poznawczymi, przeprowadzanych przez psychologów  na przestrzeni lat (Rowe, Mock, Reid,Browning, Driver, Sternberg).

TYPY SYSTEMÓW MYŚLENIA

Uczniowie myślą używając swoich zmysłów:

– Wzrokowego – widzą w głowie obrazy

-Słuchowego – słuchają wewnętrznych dźwięków

– Kinestetycznego –czują doznania w ciele

– Węchowego – czują zapach

– Smakowego – smakują

– Dialogu wewnętrznego – mówią do siebie używając słów

Pozostaje pytanie jak nauczyć nauczycieli rozpoznawać różnorodność procesów poznawczych  swoich uczniów i wykorzystywać tę wiedzę w praktyce. Doświadczeni nauczyciele zrobią to bez problemu poprzez analizę języka ciała ucznia. Bezpośrednio o tym jakim stylem myślenia posługuje się uczeń wskazuje ruch jego gałek ocznych w momencie, kiedy szuka odpowiedzi na zadane pytanie. Gdy jego oczy wędrują w górę- oznacza to, że tworzy obrazy (system wzrokowy), kiedy kieruje wzrok na boki – że słyszy wewnątrz siebie dźwięki (system słuchowy), kiedy zwraca wzrok w dół – odczuwa (system kinestetyczny), w lewo w dół – prowadzi dialog wewnętrzny. Obserwując te niuanse można w łatwy sposób zdefiniować styl uczenia się ucznia i dostosować do niego sposób przekazywania wiedzy. Badania potwierdzające, że ruchy gałek ocznych są skorelowane z użyciem konkretnego obszaru mózgu, po raz pierwszy ukazały się w 1972 r. ( M.Kinsbourne, Eye and Head Turning Indicates Cerebral Lateralisation, Science MAgazine 1972, vol. 179, s. 539 – 54 ). Warto zwrócić , również uwagę na pewne specyficzne słowa, których uczeń często używa. Kiedy zazwyczaj mówi: „ widzę, patrzę, mam perspektywę, wizję, posiadam obraz, ogląd sytuacji, dostrzegam, koloryzuję, mam to przed oczami” prawdopodobnie mamy do czynienia z osobą reprezentującą styl wzrokowy. Jeśli, natomiast w jego słowniku znajdują się zazwyczaj słowa: „ słucham i mówię, rozmawiam, dyskutuję, mam coś na końcu języka, słucham jednym uchem, mam wyostrzony słuch, czy głos  jak dzwon” jest to słuchowiec. Charakterystyczne słowa dla kinestetyka to: „ podnieść kogoś na duchu, dmuchać na zimne, w gorącej wodzie kąpany, śliska sprawa, pośpieszać, przeczucie, przepływ, intuicja, emocja”. Oczywiście styl uczenia się można rozpoznać wykonując test dostępny powszechnie w wielu publikacjach m. in. R. Linksman ,,W jaki sposób szybko się uczyć?”.; M. Bogdanowicz „ Uczeń z dysleksją w domu”. Trzeba natomiast pamiętać, że test nie może być używany jako jedyna forma diagnozowania systemu myślenia ucznia, a jest jedynie elementem składowym tego procesu. Wynik testu powinien zostać potwierdzony rozmową z uczniem i jego rodzicami, jak również współistnieć z analityczną, dokładną obserwacją.

Po obserwacji i zastosowaniu testu powinna zostać dopasowana do ucznia specyficzna dla niego strategia uczenia się, która pomoże mu w całości wykorzystywać swój potencjał. Dzięki temu będzie mu łatwiej się uczyć i zwiększy się jego motywacja, co w naturalny sposób przyczyni się do osiągania lepszych rezultatów w nauce. Niestety system edukacji w Polsce, w ogóle nie przykłada do tego wagi. Skupia się raczej na tym czego trzeba uczyć, a nie jak to robić żeby dotrzeć do uczniów. Tymczasem niewielkim wysiłkiem można sprawić, żeby osiągali oni lepsze wyniki.

Na to jak to robić, wskazują różnorodne strategie uczenia się. Jedną z takowych jest strategia ortograficzna. Osoby, które dobrze radzą sobie z ortografią stosują specyficzną technikę: słysząc słowo, wizualizują je w umyśle porównując do zapamiętanej już wizualizacji, a następnie testują, używając odczuć (pozytywne lub negatywne emocje). Ten cykl powtarza się, aż do momentu kiedy słowo zostanie zapisane. Skuteczność strategii ortograficznej potwierdza m.in. badanie Thomasa Malloya z Instytutu Psychologii w Utah ( R.Dilts, T. Epstein, Dynamic Learning, California 1995). Nauczyciel może nauczyć swoich uczniów poprawnej strategii ortograficznej. Żeby to zrobić może wykonać z nimi proste ćwiczenie: napisać w lewym górnym rogu tablicy (patrzenie w górę i w lewo poprawia pisownię dwa razy bardziej efektywnie niż wyobrażanie sobie słów- badanie 1985 r. Uniwersytet Moncton w New Brunswick Kanada) i poprosić aby „sfotografowali” oni ten wyraz w umyśle, dodając jakieś znaki szczególne np. kolor, czcionkę, styl, a następnie zmazać wyraz z tablicy, tak żeby nie był widoczny. Następnym krokiem jest poproszenie uczniów, aby przeliterowali słowo z pamięci patrząc w tym samym kierunku (w górę i w lewo), wyobrażając sobie, że słowo nadal tam się znajduje. Na sprawdzianie z ortografii nauczyciel powinien przypomnieć uczniom, aby patrzyli w lewo i w górę i przywoływali z pamięci obraz tego słowa, który już wcześniej zwizualizowali. Należy zwrócić uwagę na to, że osoby leworęczne będą miały odwróconą strategię  (będą zapamiętywać słowo po prawej stronie u góry). Inną strategią jest efektywne czytanie ze zrozumieniem, które wymaga uruchomienia dwóch stylów myślenia wzrokowo-słuchowego. Czytając tekst uczeń powinien uruchomić wyobraźnię i wizualizować w głowie obrazy, które przychodzą, kiedy słyszy słowa. Po przeczytaniu fragmentu może zamknąć na chwilę oczy i zobaczyć wszystkie kolory, usłyszeć dźwięki, poczuć zapachy. Inną strategią ułatwiającą rozumienie tekstu czytanego jest zadawanie pytań. Uczeń może zostać poproszony o wynotowanie wszystkich pytań jakie mógłby jego zdaniem zadać nauczyciel, pytając o przeczytaną pozycję. Technik i strategii uczenia się jest bardzo wiele. Są one dostępne w wielu książkach, publikacjach naukowych, czy artykułach w Internecie. Najważniejsze jednak jest to, żeby służyły one uczniom zwiększając ich efektywność uczenia się i motywację do zdobywania wiedzy. Powinny być zatem dobrane indywidualnie do każdego, zważając na specyfikę stylów myślenia.

Nie zaprzeczalnym jest fakt, że Polskie środowisko edukacyjne powinno czerpać ze zgromadzonej przez lata wiedzy na temat stylów, technik i strategii uczenia się i dostosować program edukacyjny tak, aby nauczyciele potrafili i chcieli zwracać na ten aspekt uwagę. Wszystko to mając na uwadze dobro uczniów.

 

Opracowała

Gabriela Witek

„Możemy przygotować uczniów do egzaminów albo do życia. Wybieramy to drugie.” – to motto fińskich pedagogów.

Fiński system edukacyjny jest jednym z najefektywniejszych na świecie. Według badań przeprowadzanych trzy razy w roku przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, fińskie szkoły wykazują się najwyższym wskaźnikiem wiedzy na całym świecie, zwłaszcza w takich dziedzinach jak nauka przyrodnicza i matematyka. Fińscy uczniowie czytają najwięcej książek w porównaniu do ich kolegów na całym świecie, i co więcej! W ciągu roku poświęcają na naukę najmniej czasu.

 

7 ZASAD FIŃSKIEGO SYSTEMU EDUKACYJNEGO

RÓWNOŚĆ

W Finlandii nie istnieją szkoły dla “elit”, czy szkoły prywatne na wyższym niż inne poziomie. Wszystkie placówki wspomagane są takimi samymi środkami – proporcjonalnie do swego rozmiaru. Większość rodziców zapisuje swoje dzieci po prostu do szkół, które znajdują się blisko miejsca zamieszkania, gdyż i tak wszystkie są sobie równe. Przedmioty nauczania traktowane są jako tak samo ważne, nie uważa się na przykład, że matematyka jest bardziej ważna niż plastyka. Informacja dotycząca profesji lub statusu materialnego, czy społecznego rodziców jest przekazywana kadrze pedagogicznej tylko w wyjątkowych przypadkach. Nie pozwala się nauczycielom na dopytywanie w tej kwestii. Ponadto w Finlandii zabrania się porównywać dzieci. Finowie nie klasyfikują uczniów według ich uzdolnień. Już na początku edukacji dzieciom mówi się wiele o ich prawach, a także uświadamia się, że w każdej chwili mogą zgłosić swoje skargi na dorosłego pracownikowi socjalnemu, gdyż jego zdanie jest tak samo ważne jak dorosłego.

BEZPŁATNY DOSTĘP

Do nauki, do posiłku w stołówce szkolnej, do wizyt w muzeach i zajęć dodatkowych, do transportu – jeżeli szkoła jest oddalona o więcej niż dwa kilometry – dzieci są do niej przywożone i odwożone busami, do książek, zeszytów, kredek, długopisów, kalkulatorów, laptopów i tabletów…

INDYWIDUALIZM

Dla każdego ucznia projektuje się indywidualny plan nauki oraz rozwoju. Dostosowuje się do niego indywidualnie książki, zadania i ćwiczenia, a także czas ich wykonania. Dziecko oceniane jest na podstawie poziomu, który reprezentuje. Jeżeli dzisiaj uczeń potrafił rozwiązać zadanie z poziomu podstawowego, jutro otrzyma kolejne, nieco trudniejsze. Ale jeśli sobie z nim nie poradzi – nic w tym złego. Po prostu powróci do poziomu nieco niższego. W Finlandii nie są popularne korepetycje płatne, gdyż każdy uczeń może liczyć na pomoc swoich nauczycieli, czy w czasie zajęć, czy po lekcjach.

ASPEKT PRAKTYCZNY NAUKI

W Fińskich szkołach nie ma kartkówek ani sprawdzianów. Jedynym egzaminem obowiązkowym jest ten ogólny na koniec cyklu nauczania drugiego stopnia. Nikt nie wymaga od dzieci wkuwania całego materiału na miesiąc przed egzaminem; liczy się to, czego nauczyły się w czasie całego procesu. W szkole uczy się tylko tego, co może okazać się przydatne w życiu. Fińskie dzieci wiedzą od małego co to jest kontrakt czy karta kredytowa. Wiedzą również ile wynosi podatek dochodowy lub podatek od nieruchomości. Umieją stworzyć prostą stronę internetową oraz policzyć cenę produktu uwzględniającą rabat.

ZAUFANIE

Wszyscy pracownicy oświaty obdarzeni są dużym zaufaniem – system edukacyjny proponuje pewne podstawowe wytyczne, jednak każdy pedagog stosuje metodę nauczania, która jemu wydaje się być najbardziej odpowiednia dla jego uczniów. Ufa się również uczniom – nauczyciele głęboko wierzą, że każdy młody człowiek potrafi wybrać to, co jest dla niego ważne i wartościowe. Jeżeli w czasie zajęć puszczany jest film edukacyjny, jednak uczeń uznaje, że jego ta tematyka nie interesuje – ma pełną swobodę do robienia czegoś innego, na przykład czytania książki.

DOBRA WOLA

Uczy się ten, kto rzeczywiście tego chce. Rolą nauczyciela jest zachęcenie młodych ludzi do pogłębiania wiedzy, ale jeśli ktoś nie ma chęci lub zdolności do nauki – kierowany jest ku zdobyciu zawodu praktycznego, czegoś “prostszego”. Projektowanie samolotów nie jest dla wszystkich; w społeczeństwie potrzebni są również dobrzy kierowcy autobusów. Fiński proces edukacyjny jest “miękki i delikatny”. W Finlandii nie ma nic wstydliwego w powtarzaniu roku – najważniejsze, by każdy młody człowiek dobrze przygotował się do dorosłego życia.

NIEZALEŻNOŚĆ

Finowie uważają, że szkoła powinna przygotować dziecko, do tego, by ułożyć sobie udane życie i zostać niezależnym człowiekiem. Najważniejszym aspektem edukacji jest nauka samodzielnego i praktycznego myślenia – innymi słowy: rozwiązywania problemów. Zamiast zapamiętywania regułek młodzi ludzie uczą się, jak odnaleźć je w książkach lub internecie.

 

Źródło: http://uptoclouds.pl/7-zasad-finskiego-cudu-edukacyjnego/

Zaufanie a budowanie relacji

Podejmując się współtworzenia i utrzymywania relacji, trzeba bardzo głęboko zdać sobie sprawę z niezwykle ważnego elementu, który musi być przy tym zachowany. Jest nim zaufanie.

Zaufanie wobec ucznia to wiara, że jego działania okażą się zgodne z naszymi pedagogicznymi oczekiwaniami. Zaufanie jest cechą relacji i więzi międzyludzkich opartych na uczciwości. W przypadku klasy szkolnej jako grupy społecznej, okazuje się, że zaufanie jest niezwykle przydatne, szczególnie  podczas sytuacji konfliktowych.

Zaufanie stanowi podstawę rozmowy z uczniem o trudnej dla niego sprawie. Może się zdarzyć, że dotyka jego osobistych czy rodzinnych spraw i wtedy rozmowa może być wyjątkowo trudna. Dlatego kompetencja budowania zaufania i poczucia bezpieczeństwa dziecka jest wyjątkową umiejętnością stworzenia przyjaznego, wspomagającego środowiska, dzięki któremu nauczyciel może umożliwić uczniowi rozwiązanie wielu problemów.

W jaki sposób uczeń pozna, że nauczyciel traktuje go z szacunkiem i zapewnia poufność w kwestii jego spraw? Nauczyciel:

• pyta ucznia o pozwolenie na poruszanie delikatnych dla niego tematów;

• okazuje serdeczną troskę, którą łatwo można odczuć;
• nie ocenia, nie osądza, nie oskarża, prezentuje swoją osobą uczciwość, szczerość i wykazuje się wrażliwością;
• kieruje się jasnymi zasadami i zawsze dotrzymuje danego słowa;
• zachowuje poufność, z nikim nie dzieli się informacjami o uczniu bez jego zgody;
• okazuje bezwarunkowo pozytywny stosunek do ucznia, akceptuje jego prawo do bycia sobą. Nie oznacza to, że nauczyciel ma akceptować jego zachowanie czy wartości, które wyznaje, lecz samo prawo do ich posiadania przez ucznia.

Jak nauczyciel pozna, ze uczeń mu ufa? Uczeń:

• będzie chciał rozmawiać i pytać;
• zwróci się z prośbą o pomoc, nawet w delikatnych sprawach;

• będzie szczery i otwarty, łącznie z mową ciała;
• będzie szukał z nauczycielem kontaktu;
• chętnie poszuka rozwiązań dla siebie, nawet jeśli nie będą dla niego wygodne czy komfortowe;
• dotrzyma zobowiązań i obietnic.

Dzięki zaufaniu między nauczycielem i uczniem rodzi się otwarta i uczciwa relacja, w której każda ze stron wie, że ma prawo do odmienności i wykazuje do tej wiedzy wzajemny szacunek. Akceptacja ucznia takim jakim jest, wyzwala w nim wiarę w nieograniczone możliwości. W tym tkwi siła nauczyciela – może rozwinąć potencjał ucznia.

 

Wioska świetlistych chwil – opowieść

Było to w czasach średniowiecza. Pewien podróżny przeszedł całe góry i schodził do wnioski. Po drodze zatrzymał się przy cmentarzu, aby odpocząć i się posilić. Przeżuwając jedzenie spojrzał na daty na nagrobkach i uświadomił sobie, że wszystkie wskazują okres życia nie dłuższy niż
2, 3-4 lata. „Dziwne”- pomyślał. Zanim ruszył w dalszą drogę przeszedł przez cmentarz przyglądając się uważnie datom. Ku swemu zdziwieniu odkrył, że nie ma ani jednego nagrobka
z okresem życia dłuższym niż pięć lat. 

Ruszył do wsi zdecydowany, by odkryć, co to oznacza. Zobaczył w niej ludzi w różnym wieku. Pytani o cmentarz śmiali się i bez słowa komentarza odsyłali go do starszego wioski. Jeszcze bardziej tym zaciekawiony, udał się za ich wskazaniem. Przed chatą starszego usiadł i zaczął cierpliwie czekać, aż ten go przyjmie.

Wreszcie pojawił się stary człowiek z filiżanką herbaty, roześmiał się dobrotliwie, usiadł przy nim i zaczęli rozmawiać.

– W naszej wsi życie liczymy zupełnie inaczej. Mamy po to ustaloną pewną tajną umowę. Wszyscy bowiem zgodziliśmy się brać udział w pewnej grze… Ta gra nazywa się „Przeżyjmy nasze życie jak najlepiej”. Chcemy, by jako „chwile życia” liczyły się tylko szczególne momenty: ważne, prawdziwe  i pełne życia i które wypełniliśmy wartościami. Wszyscy kochamy życie tutaj! Mocno doceniamy jego wartość i podchodzimy do niego bardzo poważnie. W tym celu każdego dnia starannie odnotowujemy nasze najlepsze chwile. Szukamy tych chwil wspólnie, by upewnić się, ze prawdziwie je przeżywamy. Są to godne naśladowania momenty odkryć, wartości
i wewnętrznej prawdy albo też doświadczenia, które przeżywamy wspólnie, a które mają dla nas szczególnie głęboką wartość. To jest dla nas prawdziwe życie i właśnie ono jest dla nas prawdziwą długością.

To dla nas wspaniałe zadanie tworzyć te momenty i my się do tego nawzajem zachęcamy. Zbieramy je jak plony podczas żniw i dzielimy się nimi w „zimowych chwilach”, by trwały jak najdłużej.

Nagrobki opowiadają naszą historię: jesteśmy wioską świetlistych chwil.

Warto w swojej klasie tworzyć historię świetlistych chwil zespołu. Można je tworzyć na różne sposoby. Jednym z nich, który wykorzystuję w swojej pracy  jest pisanie listów do siebie. To wspaniała forma okazywania wspierającej sympatii, a listy, które się potem otrzymuje, bywają przechowywane przez wiele lat. Wykorzystuję tę formę na zakończenie trzech lat pracy z daną klasą. Około kwietnia/maja, zależnie od liczebności klasy, każdego dnia wszyscy uczniowie piszą coś miłego dla jednej osoby. Zbieram to wszystko i przepisuję. W dniu zakończenia roku szkolnego rozdaję w kopertach długie i pełne najlepszych wspomnień listy każdemu uczniowi. Listy są namacalnym dowodem dobrych i miłych relacji między uczniami.

Motywacja ucznia do nauki. Jak wziąć odpowiedzialność za własne uczenie się.

 Na podstawie badań autorskich przeprowadzonych w grupie 2487 uczniów na wszystkich poziomach kształcenia w województwach: małopolskim  i podkarpackim.

 L. Kupaj, W. Krysa

Marzec 2016

Spis treści:

1. Pojęcie motywacji
2. Założenia metodologiczne badań własnych nad motywacją
   • Przedmiot i cele badań
   • Problem główny i problemy szczegółowe
   • Hipotezy, zmienne i wskaźniki
   • Metoda, techniki i narzędzia badawcze
   • Teren i organizacja badań
3. Analiza i interpretacja materiału badawczego dotyczącego motywacji.
4. Uogólnienia materiału empirycznego w kontekście założeń metodologicznych
5. Zastosowanie badań w edukacji – wnioski dla nauczycieli, pedagogów, rodziców
6. Bibliografia

 Abstrakt

Głównym celem opracowania jest upowszechnianie wiedzy dotyczącej motywowania ucznia do pracy. Artykuł odnosi się do motywacji jako podejmowania działania edukacyjnego. Nauczyciel, mając odpowiednią wiedzę i świadomość odpowiedzialności za proces dydaktyczno-wychowawczy, może tak kierować kształceniem swojego ucznia, że będzie on dobrze zmotywowany do nauki.

W artykule zawarto badania autorskie, które dotyczą motywacji zewnętrznej i wewnętrznej oraz rodzaju motywatorów współczesnych uczniów. Badania wykonano na bardzo dużej grupie uczniów (2487) uczęszczających do szkół podstawowych, gimnazjów, liceum, technikum i szkoły zawodowej w dwóch województwach: małopolskim i podkarpackim.

W artykule są opisane wyniki badań, czyli to, co motywuje współczesnych uczniów i na ile rodzice i nauczyciele mają wpływ na ich motywację. Praca zawiera także uogólnienia i wnioski praktyczne dla nauczycieli, pedagogów i rodziców dzieci i młodzieży.

1. Pojęcie motywacji

„Myśleć to nie znaczy być inteligentnym ani posiadać wiedzę o przedmiocie, ani mieć rację. Myślenie to aktywna, praktyczna umiejętność, którą można usprawniać”.                                                             

Edward de Bono

 Czym jest pojęcie motywacji? Otóż, pochodzi ono z języka łacińskiego: moveo, movere, co oznacza: „wprawiać w ruch”, „popychać”, „poruszać”, „dźwigać”. Mówiąc w skrócie termin „motywacja” to jakby zlepek dwóch słów: motyw + akcja. W praktyce oznacza to, że jeśli ktoś ma odpowiedni motyw/cel, chętnie podejmuje „akcję”, aby go realizować.

Sama motywacja „jest źródłem i sternikiem naszych zachowań. Jest ona pewnym procesem zachodzącym w ludzkiej świadomości (czy raczej podświadomości ), w wyniku którego pojawia się chęć robienia czegoś. Ta chęć jest określana mianem motywu, pobudki lub jeszcze inaczej – napięcia motywacyjnego. Motyw pojawia się wtedy, gdy następuje uświadomienie sobie jakiejś niezaspokojonej potrzeby i wyraża się w gotowości podjęcia działania w celu jej zaspokojenia.” Reasumując, można powiedzieć, że motywacja jest swego rodzaju siłą wewnętrzną pobudzającą człowieka do osiągnięcia określonego celu. Motywacja może jednak oznaczać również i takie działanie, które ma prowadzić do uniknięcia czegoś niepożądanego.

W psychologii można wyróżnić wiele typologii motywacji. Jednak dla potrzeb tego artykułu wybrałyśmy taką typologię, która ma zastosowanie w edukacji. Stąd, warto przedstawić 2 ważne rodzaje motywacji:

• Motywacja wewnętrzna – uczeń angażuje się w działanie dla samego działania, pod nieobecność nagrody zewnętrznej. Ten rodzaj motywacji ma swoje źródła w wewnętrznych właściwościach człowieka, a więc dotyczy jego zainteresowań i pragnień. Dziecko ma motywację do nauki, gdyż odczuwa wewnętrzną radość, satysfakcję, zadowolenie z podejmowania wysiłku zdobywania wiedzy. Czerpie większe poczucie własnej wartości z tego, że potrafi się uczy, lubi się uczyć i posiada znaczący zasób wiedzy. Ten rodzaj motywacji można też nazwać automotywacją, czyli motywowaniem samego siebie.
• Motywacja zewnętrzna – uczeń podejmuje się wykonania jakiegoś zadania w celu osiągnięcia nagrody lub uniknięcia kary, czyli dla „zewnętrznych korzyści”. Takimi czynnikami zewnętrznymi mogą być: pochwały, dobre stopnie w dzienniku, nagroda za wyniki w nauce, np. podwyższone kieszonkowe, nagroda uznaniowa na koniec roku szkolnego, wyróżnienie w postaci dyplomu lub gratyfikacji ustnych na forum całej szkoły itp.

 

2. Założenia metodologiczne badań własnych nad motywacją

2.1. Przedmiot i cele badań

Przedmiot jakichkolwiek badań jest uzależniony od tego, jaki rodzaj badań jest przeprowadzany. W swojej działalności kierowałyśmy się więc jedną z podstawowych definicji literatury naukowej, a mianowicie, że badanie naukowe to „zróżnicowane działania służące do poznania w sposób rzetelny i wyczerpujący wybranej do badań rzeczywistości”.

Nasze badania posłużyły realizacji konkretnego celu. Biorąc pod uwagę stwierdzenie T. Pilcha, że celem badań jest „poznanie bądź lepsze poznanie interesującego nas zagadnienia”, możemy z całą pewnością stwierdzić, że w trakcie realizacji celu, wzbogaciłyśmy swoją wiedzę o danych osobach i zjawiskach będących przedmiotem badania. Wiedza ta może posłużyć nauczycielom w ich codziennej pracy z uczniami.

Literatura pedagogiczna podaje, że ze względu na przedmiot i cel badań, rozróżnia się

badania ilościowe i jakościowe oraz opisowe i wyjaśniające. Nasze badania mają charakter jakościowy. Charakteryzują się więc tym, że zostały wykonane w celu dokonania pewnej generalizacji wyników w obrębie określonej populacji, która stanowiła przedmiot badania. Aby ich dokonać, użyłyśmy narzędzi standaryzowanych, którymi były kwestionariusze ankiety. Badania ilościowe wykonałyśmy na dość dużych próbach, które literatura fachowa określa jako reprezentatywne. Następnie zdobyte dane zanalizowałyśmy przy pomocy metod statystycznych, ponieważ mogą one wtedy dać odpowiedź na pytania: kto? co? ile?, czyli podlegać pewnym miarom. Mierzalność wyników jest szczególnie ważna, gdyż głównym celem badań naukowych w tym przypadku było uzyskanie informacji dotyczącej wielkości               i częstotliwości danego zjawiska.

Nasze badania mają także cechy jakościowe. Tego typu badania są nazywane też badaniami swobodnymi, ponieważ ich istotą jest wyjaśnienie motywów działań, preferowanych postaw czy wartości osób biorących udział  w badaniu. Można powiedzieć, że ten rodzaj badań odpowiada na pytania: jak? dlaczego? Ich celem jest bowiem pogłębiona analiza danych zachowań, postaw i opinii wyrażanych przez osoby badane. Narzędzia badawcze nie podlegają tu standaryzacji, a wynika to z faktu, że muszą obejmować zarejestrowanie dowolnych, czasem dość obszernych wypowiedzi respondentów.

Przedmiotem badań naszej pracy jest uzyskanie informacji na temat motywacji uczniów. Natomiast celem naszej pracy jest poznanie sposobów motywowania dzieci                    i młodzieży do nauki i sprawdzenie, na ile, w ocenie badanych, nauczyciele i rodzice wpływają na tę motywację. Takie podejście znajduje uzasadnienie w literaturze przedmiotu, która podaje, że „badanie naukowe jest wieloetapowym procesem zróżnicowanych działań mających zapewnić nam obiektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie danego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej lub kulturowej”.

 

• Problem główny i problemy szczegółowe

Punktem wyjścia do niniejszych badań nad motywacją dzieci i młodzieży była ogromna ilość wypowiedzi wielu nauczycieli dotycząca problemu braku motywacji wśród ich uczniów. W związku z tym sformułowałyśmy problem główny i problemy szczegółowe, czyli „pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie”. Sformułowanie problemu jest warunkiem właściwego postępowania badawczego, ponieważ uszczegóławia cel i zakres badań. Nasze pytania mają charakter pytań dopełniających, czyli zbudowanych w ten sposób, że zawierają w sobie określenia pytające takie jak: kiedy? w jakich warunkach? w jakim stopniu? w jakim zakresie? jakie? „Pytania dopełnienia mogą mieć postać pytań otwartych, czyli takich, które nie przesądzają rodzaju możliwych odpowiedzi”. Ten rodzaj pytań nie ogranicza więc badacza, gdyż nie da się na nie odpowiedzieć wyłącznie twierdząco albo przecząco. Zatem, pytania dopełnienia w zasadniczy sposób poszerzyły naszą sferę badawczą, gdyż otworzyły przed nami pole poszukiwań                    i pozwoliły na kreatywność. W związku uważamy, że są pytaniami twórczymi.

Problem główny naszej pracy wyraża się pytaniem: Jakie są główne motywatory współczesnych uczniów?

Kolejnym krokiem metodologicznym musiało być sformułowanie rejestru mniejszych zagadnień, czyli tzw. problemów szczegółowych, również w formie pytań. Taki zabieg ułatwia „analizę zakresu całego zagadnienia, pomaga w rozplanowaniu badań, sprzyja lepszemu opracowaniu narzędzi badawczych”.

Zatem, problemom szczegółowym nadałyśmy następujące brzmienie:

1. Jakie rady dotyczące motywacji dzieci i młodzież ma dla rodziców i nauczycieli?
2. W jakim stopniu dzieci i młodzież czują się zmotywowani do nauki przez rodzica?
3. W jakim stopniu dzieci i młodzież czują się zmotywowani do nauki przez nauczyciela?
4. Jak często dzieci i młodzież dostają pochwały i są doceniani przez rodzica?
5. Jak często dzieci i młodzież dostają pochwały i są doceniani przez nauczyciela?

 

• Hipotezy, zmienne i wskaźniki

Procedura przeprowadzania badania naukowego wymaga nie tylko sformułowania problemu głównego i problemów szczegółowych, ale także wysunięcia hipotez roboczych, które zapoczątkowują tok myślowy, zmierzający do rozwiązania problemów. Jest to uzasadnione faktem, że sam problem określa przedmiot badania w dużym przybliżeniu. Pamiętałyśmy jednak przy tym, że hipotezy stanowią jedynie twierdzenia oparte na przypuszczeniach, spełniających pewne, określone z góry warunki.

W związku z tym postawiłyśmy hipotezę główną, według której dokonałyśmy przypuszczenia, że dzieci i młodzież motywują się do pracy poprzez otrzymywanie nagród.

Z tak postawionej głównej hipotezy zostały przez nas sformułowane następujące hipotezy szczegółowe:

1. Należy przypuszczać, że dzieci i młodzież oczekują od rodziców i nauczycieli różnorodnych form nagradzania jako czynników motywujących ich do nauki.
2. Należy przypuszczać, że dzieci i młodzież czują się słabo zmotywowani do nauki przez rodziców.
3. Należy przypuszczać, że dzieci i młodzież czują się słabo zmotywowani do nauki przez nauczycieli.
4. Należy przypuszczać, że dzieci i młodzież rzadko dostają pochwały i są doceniani przez rodziców.
5. Należy przypuszczać, że dzieci i młodzież rzadko dostają pochwały i są doceniane przez nauczycieli.

Przedstawione powyżej hipotezy, zostały poddane weryfikacji. Nastąpiło to w trakcie analizy zebranego materiału empirycznego (badania diagnostyczno – weryfikujące), a to              z kolei pozwoliło na sformułowanie wniosków i uogólnień do dalszej pracy pedagogicznej.

Każda sytuacja badawcza wymaga odszukania i nazwania tzw. zmiennych, czyli zależności zachodzących między badanymi zjawiskami. Zmienna wskazuje owe zjawiska              i określa, jak ich wielkość, czytelność, częstotliwość występowania mogą się zmieniać                 w zależności od różnych okoliczności, które im towarzyszą.

Z kolei zmiennymi niezależnymi są zjawiska, które wpływają na powstanie i przebieg zjawisk będących zmiennymi zależnymi.

Zmienne opisywane są za pomocą wskaźników. Wskaźnik to „pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko, na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje”.

Zmienne niezależne przyjęte w przeprowadzonych badaniach to stopień zmotywowania przez rodziców, stopień zmotywowania przez nauczycieli, częstotliwość pochwał i doceniania przez rodziców i częstotliwość pochwał i doceniania przez nauczycieli.

Główną zmienną zależną przyjętą w niniejszych badaniach jest motywacja dzieci            i młodzieży uczących się w szkołach podstawowych, gimnazjum i szkołach średnich na terenie Polski południowo – wschodniej.

 

• Metoda, techniki i narzędzia badawcze

W niniejszej pracy za metodę badawczą wybrałyśmy metodę sondażu. Pozwala ona               w precyzyjny i dokładny sposób określić, jak przedstawiają się preferencje motywacyjne badanych.

Metoda ta ma kilka zalet. Według T. Pilcha i T. Baumana „.metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych                           i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populacje generalną, w której badane zjawisko występuje.”Dzięki temu metoda sondażu pozwoliła na zgromadzenie w niniejszej pracy takich informacji, które umożliwiły rozwiązanie postawionych wcześniej problemów badawczych. Zbieranie tych informacji mogło się odbywać dzięki zastosowaniu odpowiedniej techniki badawczej.

Techniką użytą w niniejszych badaniach była ankieta, która służyła gromadzeniu informacji i polegała na wypełnieniu samodzielnie przez badanego specjalnego zestawu pytań. Znajdowały się one na przygotowanym w tym celu kwestionariuszu. Każdy kwestionariusz zawierał informację o celu przeprowadzanego badania.

W niniejszych badaniach przeprowadzono ankietę wśród uczniów szkół podstawowych w Tarnowie i Krakowie, wśród uczniów szkół gimnazjalnych w Rzeszowie, Tarnowie i Krakowie oraz wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Tarnowie, Krakowie, Rzeszowie, Brzesku i Szczurowej. Narzędziem badawczym służącym do realizacji wybranej wcześniej techniki badań był kwestionariusz dla ucznia. Składał się z 10 pytań. Ankietowanym zapewniono całkowitą anonimowość.

 

• Teren i organizacja badań

Badania zostały przeprowadzone w okresie od października do listopada 2014 r. Objęłyśmy nimi 2487 uczniów ze wszystkich typów szkół, z południa Polski: Rzeszowa, Tarnowa, Szczurowej, Brzeska i Krakowa. Wszyscy uczniowie zostali poinformowane o celu badania, zapewniono im odpowiednią atmosferę i anonimowość.

W niniejszej analizie zostaną więc przedstawione główne motywatory, pobudzające do nauki dzieci i młodzież, wskazane przez samych zainteresowanych. Wśród nich znajdą się te, których źródłem  są rodzice i nauczyciele. Dzięki podejściu  opartemu na danych empirycznych, możemy odnieść się do skuteczności roli rodziców oraz nauczycieli w motywowaniu dzieci. Jednak głównym zamierzeniem przeprowadzonych badań było dokonanie analizy, jakie formy motywacji są najbliższe współczesnym uczniom. Znając ich duże problemy związane z odrabianiem zadań, przygotowywaniem się do lekcji oraz samą chęcią uczestniczenia w zajęciach szkolnych, postanowiłyśmy, że kolejnym, bardziej szczegółowym zamierzeniem niniejszych badań będzie postawienie przed respondentami wyboru priorytetu w obrębie ich motywacji, czyli określenie, który z motywatorów  dla danego ucznia jest najważniejszy.

 

Tabela 1. Miejsce uczęszczania do szkoły badanych

Miejsce zamieszkania	N	%
Brzesko	192	8%
Rzeszów	1329	53%
Tarnów	462	19%
Kraków	435	17%
Szczurowa	69	3%
Razem	2487	100%

Źródło: Opracowanie na podstawie  badań własnych

Jak wynika z powyższej tabeli w badaniu wzięło udział 2487 uczniów. Z Brzeska było 192  dzieci, co stanowi 8% badanych,  z Rzeszowa 1329 dzieci, czyli  53%, z Tarnowa 462 dzieci, tj. 19% , z Krakowa 435, czyli 17% z ogółu uczestników badania oraz ze Szczurowej 69 uczniów, tj. 3% wszystkich ankietowanych.

 

 

Tabela 2. Struktura szkół, do których uczęszczają badani uczniowie

Miejsce zamieszkania	Szkoły podstawowe		Gimnazjum		Szkoły średnie
	N	%	N	%	N	%
Brzesko	–	–	–	–	192: LO i Technikum	21%
Rzeszów	–	–	847	75%	338+144 Tech.  =482	53%
Tarnów	118	26%	181	16%	163	18%
Kraków	334	74%	101	9%	–	–
Szczurowa	–	–	–	–	ZSZ 40 + Technikum 29=69	8%
Razem	452	100%	1129	100%	906	100%

Źródło: Opracowanie na podstawie  badań własnych

Powyższe dane wskazują na strukturę szkół, z których pochodzą badane dzieci. I tak ze szkół podstawowych pochodziło 452 dzieci, czyli 18% wszystkich badanych. Z gimnazjum było 1129 uczniów, tj. 45% ogółu badanych. Natomiast ze szkół średnich w badaniu wzięło udział 906 osób, czyli 37% wszystkich ankietowanych.

Rozróżnienie w obrębie struktury szkół wynika z wieku uczniów. Chciałyśmy przez to sprawdzić, jak swoją motywację do nauki postrzegają dzieci, które uczęszczają do różnych szkół w zależności od swojego wieku. Przy tej okazji można bowiem zadać sobie pytanie: na jakim etapie rozwojowym dziecka dany motywator do pracy ujawnia się w sposób najbardziej znaczący i czy w ogóle można mówić o różnych motywatorach w zależności od wieku ucznia.

3. Analiza i interpretacja materiału badawczego dotyczącego motywacji.

 

Pierwsze pytanie w ankiecie dotyczyło podania 5 rad, jakich badani udzieliliby rodzicom /nauczycielom, którym zależy na tym, żeby byli zmotywowani do nauki.Oto, jak przedstawiają się wyniki uzyskane z odpowiedzi na to pytanie podanych przez 452 uczniów z klas IV – VI szkół  podstawowych:

 

Zrozumienie ucznia/dziecka, tłumaczyć/rozmawiać – 326, w tym: mówić: uczysz się dla siebie, zachęcać do nauki, wspólna nauka, więcej lekcji wychowawczych na rozmowy na różne ważne tematy, wsparcie, życzliwość, zaufanie, empatia, zrozumienie dla moich błędów, mieć lepsze relacje  z dzieckiem, pocieszać, zrozumieć, że lenistwo minie z wiekiem, nastolatki są inne, niż dorośli, więcej czasu na odpowiedź, być bardziej wyrozumiałym, nie wymagać, abym był we wszystkim najlepszy; rodzice, odejmijcie trochę obowiązków, aby był czas na naukę; dajcie, rodzice, trochę czasu na odpoczynek i nie przeszkadzajcie mi w nauce; wspólne spędzanie czasu, większe zainteresowanie tym, co robi dziecko/uczeń; bardzo kocham swoich rodziców ale nie motywują mnie tak jakbym tego pragnął; chciałabym chociaż raz na pół roku pójść z mamą do kina, rozmawiać, słuchać, być miłym, mieć podejście do ucznia, dać poprawić ocenę, mieć zaufanie, sprawiedliwie oceniać, pozwolić na wzięcie odpowiedzialności.

Nagrody – 299, w tym: korzystanie z Internetu, punkty za dobre oceny i zachowanie, smaczny podwieczorek, słodycze, wyjście do KFC, wycieczka, pójście do ZOO, wyjście z kolegami, pójście do cioci lub kolegów, gazetki, książki, oglądanie TV, czas wolny, pieniądze (20), czas na własne przyjemności.

Stosować pochwały/gratulacje, docenianie – 194.

Nie krzyczeć na dziecko – 153, w tym: nie grozić, nie bić, nie straszyć ocenami,  nie krytykować, gdy coś nam nie wyjdzie, nie zmuszać na siłę do nauki, nie przeklinać do dziecka.

Prowadzić ciekawsze lekcje – 109, w tym: używanie przedmiotów do pokazywania np. wielu zjawisk, więcej projektów prac dodatkowych, częstsze korzystanie z rzutnika, więcej WF-u, mówić  ciekawie    i w zrozumiały sposób, pracujmy więcej w grupach, gdyby zamiast książek były tablety, więcej kółek dodatkowych, uczyć się bawiąc, lekcje na dworze, zagadki, wiersze, więcej zajęć sportowych, więcej wycieczek, więcej nauki na komputerach, fajne zabawy na lekcjach.

Mniej nauki/zadań domowych – 108, w tym: nie robić nie zapowiedzianych kartkówek, mniej sprawdzianów, brak zadań domowych, mniej pytania, nie powinno być sprawdzianu 6-klasisty, żeby nie były tak skomplikowane zadania, krótsze lekcje-max 6 lekcji; pytanie maksymalnie 9 razy w tygodniu.

Pomagać – 94, w tym: pomagać gdy czegoś nie umiemy, a nie mówić, że to przecież jest łatwe, wspólne odrabianie zadań, opowiadanie różnych rzeczy przy nauce, stworzyć dobre warunki do nauki.

Stosować więcej dyscypliny – 30, w tym: więcej ciszy na lekcji, więcej zakazów, sprawdzać zadania, częściej pytać dzieci, karać za nieodrobione lekcje, stawiać złe oceny, być konsekwentnym.

Stworzyć dziecku warunki do nauki – 9.

Nie faworyzować żadnego ucznia – 3

Nie wiem – 4

 

Oto wyniki dotyczące pytania: Co najbardziej motywuje cię do nauki? Podaj 1 motywator.

Nagrody – 333, w tym: dobre oceny (95), wyjście z mamą, TV, czas wolny, wyjazd do kogoś znajomego, obietnice gry na komputerze po nauce, uścisk ręki, wycieczka z rodziną, sport, króliczek, hobby, stypendium, pieniądze (2), pochwała nauczyciela/rodziny: wsparcie, dobra rada, gdy mówią, że dam radę.

Własna ambicja, wiedza, mądrość, zainteresowania, przyszłość –  97.

Złe oceny/kara – 9.

Miła atmosfera w klasie, spokojny nauczyciel – 7.

Nie wiem – 6.

 

Odpowiedz na pytania :

Średnia dla 452 uczniów:

 

1. Jak często czujesz się zmotywowany do nauki przez rodzica? Zaznacz na skali 1-10, gdzie 1 oznacza słabo, a 10 – bardzo wysoko.

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

3112:452 = 7

 

2. Jak często czujesz się zmotywowany do nauki przez nauczyciela? Zaznacz na skali 1-10

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

2695:452 = 6

 

3. Jak często dostajesz pochwały i jesteś doceniany przez rodzica? Zaznacz na skali 1-10

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

3258:452 =7

 

4. Jak często dostajesz pochwały i jesteś doceniany przez nauczyciela? Zaznacz na skali 1-10

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

2511:452 = 5

 

Jak wynika z niniejszego zestawienia, dzieci w szkole podstawowej (prawie połowa ankietowanych) radzą swoim nauczycielom i rodzicom, aby wykazali się większym

• zrozumieniem dla ich błędów, aby dorośli ich pocieszali, słuchali, byli mili, wyrozumiali i nie wymagali od nich wysiłku ponad ich możliwości. Dzieci oczekują tego, aby im wiele tłumaczyć, rozmawiać z nimi, dbać o utrzymywanie z nimi dobrych relacji. Ponadto, brakuje im zainteresowania ze strony dorosłych i często wręcz marzą o wspólnym spędzaniu czasu z rodzicami.

Na drugim miejscu znalazły się

• nagrody jako główny element motywowania dziecka w szkole podstawowej. 68 badanych osób wskazało na tę formę motywacji, a najczęściej wymienianym czynnikiem był dostęp do Internetu. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że wśród tego rodzaju elementów pojawiły się też specyficzne nagrody, jak np. słodycze, wspólne wyjście do jakiegoś pożądanego miejsca, otrzymanie książki czy gazetki. Zaskakujące jest to, że tylko 20 dzieci (4,5% ogółu badanych) wskazało na otrzymywanie pieniędzy jako wzmacnianie ich motywacji do nauki.

 

Na kolejnych miejscach znalazły się następujące rady dla nauczycieli i rodziców:

• doceniać dzieci za ich wysiłek, oceny i osiągnięcia, nawet te najmniejsze, stosować pochwały i gratulacje,
• nie krzyczeć, niegrozić, nie straszyć, nie zmuszać na siłę, nie krytykować, nie bić,
• prowadzić ciekawsze lekcje,
• mniej nauki/zadań domowych. Ciekawe jest to, że dzieci przekazały jednocześnie konkretne propozycje, czyli to, co je w trakcie lekcji ciekawi i czego potrzebowałyby więcej, aby móc uczyć się, bawiąc,
• pomagać w nauce,
• zastosować więcej dyscypliny podczas pracy w szkole jak i w domu.

 

Uczniowie szkoły podstawowej dokonali również wyboru priorytetowego motywatora:

Nagroda – 333, tj. 74%

Własna ambicja/chęć zdobywania wiedzy: 97, tj. 21%

Złe oceny/kara: 9, tj. 2%

Miła atmosfera w klasie, spokojny nauczyciel: 7, tj. 1,5%

Nie wiem: 6, tj. 1,3%

Największą ilość osób (31%) motywują nagrody i nie dotyczą one wyłącznie nagród materialnych. Trochę mniej, bo 23% wybrało dobre oceny, zaś niepełne 23% ankietowanych wskazało, że najbardziej motywuje ich pochwała, docenienie ze strony nauczyciela lub rodziny. Ponadto, 21% uczniów najbardziej motywuje ich przyszłość, dążenie do zdobywania wiedzy, poczucie, że się jest mądrym, chęć rozwijania zainteresowań, własna ambicja.

Jak wynika z powyższych zestawień, dzieci ze szkoły podstawowej charakteryzuje przede wszystkim motywacja zewnętrzna, ale nie brak również i tej wewnętrznej. Jest ona, co prawda, znacznie rzadziej  wskazywana przez badanych, jednak należy uznać, że wśród dzieci w tym przedziale wiekowym są i takie, które z większą świadomością zaczynają traktować własną edukację.

Z kolei w kategorii motywowania do nauki przez rodzica, okazało się, że rodzice uczniów ze szkoły podstawowej otrzymali średnią 7, co wskazuje na dość wysoką częstotliwość tego działania wobec dzieci w kierunku ich edukacji.

Tylko o 1 mniejszą średnią uzyskali nauczyciele. To również daje podstawy, aby sądzić, że dzieci czują się często motywowane przez nich do nauki.

W kategorii otrzymywania pochwał i doceniania, rodzice badanych uplasowali się na wysokim poziomie, również ze średnią 7, co oznacza, że dość często stosują tę formę motywowania swoich dzieci. W tej samej kategorii nauczyciele mają średnią 5, co też jest poziomem wyśrodkowanym.

Reasumując, można stwierdzić, że dzieci w szkole podstawowej czują się dobrze doceniane                           i motywowane zarówno przez rodziców jak i nauczycieli.

 

 

Wyniki uzyskane z odpowiedzi udzielonych przez 1129 uczniów w wieku gimnazjalnym przedstawiają się następująco:

Jakich 5 rad udzieliłbyś rodzicom /nauczycielom, którym zależy na tym, żebyś był zmotywowany do nauki ?

Zrozumienie i wyrozumiałość dla ucznia/dziecka – 922, w tym: wspierać, mieć zaufanie, słuchać, przyjazna relacja z dzieckiem, szacunek dla dziecka/ucznia, akceptować, dobrze traktować, indywidualne podejście do ucznia, każdy ma prawo do błędów/ słabości, łagodność, życzliwość, nie przestawać wierzyć w moje możliwości, przeczekać wiek nastolatka, widzieć ucznia, przypomnij sobie swoją młodość, nie obrażajcie się za złe oceny, pamiętajcie, że niełatwo zawsze dostać najwyższą ocenę, dać dziecku wybór, kiedy i czy chce się uczyć, tłumaczyć, rozmawiać z dzieckiem/uczniem nt. współczesnego rynku pracy, mówcie mi: ucz się – wiem, że cię stać, że potrafisz, abyś mógł pójść do wymarzonej pracy, nie nudzić, rozmowa szczera z dzieckiem nt. szkoły, rozmawiaj z dzieckiem o tym, czego nie rozumie, uświadamiać, jak bardzo przyda nam się wiedza w późniejszym etapie naszego życia, rozmowa o tym, co dziecko chce robić po szkole średniej, zainteresowanie zadaniem domowym, nauką dziecka, uświadamiaj, że człowiekowi wykształconemu jest w życiu łatwiej i więcej zarabia, dobrze wytłumaczyć lekcje/z. dom., być przekonującym, postawić wybór: łopata albo studia, starać się zmotywować, rozmawiać o przyszłości, zachęcać, dawać rady, jak skutecznie się uczyć, udzielać rad typu „nauczysz się tyle, na ile cię stać” i „to, czego sam się nauczysz, wpłynie na twoją przyszłość”, dłużej tłumaczyć tematy, z którymi jest problem, wykazać się zainteresowaniem, popierać dziecko w jego decyzjach, nie podważajcie naszych metod uczenia się, nie zachowywać się tak, jakby nauka i ocena była najważniejsza, być sprawiedliwym, jak się pomylimy przy tablicy, rodzice powinni zrozumieć, że uczymy się dla siebie, a nie dla nich, zrozumcie, że czasem ktoś nie umie zrobić zadania i nie wstawiajcie od razu „gały”, dobre słowa, rodzice powinni zrozumieć, że po dniu ciężkiej nauki, dziecko ma prawo do odpoczynku, nie próbować na siłę mówić w „naszym” języku, nie czytać prywatnych wiadomości ucznia, zrozumieć, że nie myli się tylko ten, co nic nie robi; nie jesteśmy robotami, nie jesteśmy w stanie robić wszystkiego; nie myśl że jesteś dyktatorem,  mów, że we mnie wierzysz; zamiast mówić „dlaczego dostałeś 2 ze sprawdzianu?”, spytaj „czy jesteś zadowolony ze swojej oceny”?; rozumieć,że komputer też może uczyć, ja jestem zmotywowany, tylko czasami chcę odpocząć, więcej miłości, panowanie nad słowami i czynami, bycie widzianym i słyszanym, żeby rodzice nie pytali o oceny od razu po powrocie do domu, nie mówić, że komuś innemu poszło lepiej, bo nie motywuje, tylko sprawia przykrość, żeby dali trochę spokoju na rozwiązanie problemu, żeby mi powiedzieli, że trzymają za mnie kciuki, żeby się uśmiechali, mówić dobre słowo, okazywać dziecku miłość, podzielanie pasji i zainteresowań, więcej uśmiechu, przyjaźni, więcej luzu na lekcjach/swobody, rozrywki, mniej stresu, miła atmosfera w domu, miły kontakt między nauczycielem a uczniem, przestań uczyć, skoro na każdej lekcji krzyczysz, jakie nieuki masz do wychowania,  nie wypominaj uczniom, że się nie uczą i są beznadziejni, nie przerzucać złych ocen na traktowanie, spędzać z dzieckiem więcej czasu, zwracanie uwagi na zachowania dziecka, propaguj w domu naukę, zachowanie wobec dzieci odpowiednio do ich wieku, rodzic powinien rozwinąć zainteresowania dziecka, wyuczyć dziecko prawidłowych zachowań np. chęci pogłębiania wiedzy i ograniczenie korzystania z TV, pozwolić na przyjęcie odpowiedzialności: żeby rodzice dali możliwość samemu sobie poradzić.

Nagradzać – 592,w tym najczęstsze to:dobre oceny, prezenty, punkty, plusy, granie na komputerze, wyjścia, w tym 82 pieniądze, stypendium, finansowanie hobby, buty, przywileje, nowy telefon, laptop, Internet, brak szlabanów, dawać uczniom kolejną szansę, więcej czasu dla dziecka/ucznia, wolny czas po nauce, wycieczki, ubrania, słodycze, jedzenie, za dobre oceny: wyjście do kina, teatru.

Nie krzyczeć – 374, w tym: nie szantażować, nie przekupywać dzieci, kreować w dziecku odpowiednią pewność siebie, nie porównywać z innymi, nie straszyć przyszłością, maturą, egzaminami, nie dawać obietnic bez pokrycia, nie krytykować, nie karać za gorszą ocenę, nie wyzywać od matołów, nieuków, nie bić, nie oceniać pochopnie.

Chwalić – 269, w tym: pochwała od rodziców/nauczycieli, nawet za małe osiągnięcia.

Pomagać – 248,w tym: lekcje dodatkowe dla słabszych, uczyć się wraz z dzieckiem, korepetycje (2),  czasem  w środku nauki zaproponować rozrywkę /przerwy, pomoc w rozplanowaniu czasu tak, by starczyło go i na naukę i na odpoczynek, pomagać w poprawie ocen, żeby słabsi siedzieli z lepszymi, kółka wyrównawcze, tłumaczcie nowe pojęcia powoli, tabletki na pamięć, dawać szansę poprawy, dodatkowe zajęcia.

Prowadzić ciekawsze lekcje – 193, w tym: więcej gier, zabaw, doświadczeń  edukacyjnych, eksperymentów, pokazów, więcej wyjść w teren, wycieczek naukowych, do teatru, muzeum, bibliotek, uczyć rzeczy potrzebnych do życia, więcej technologii cyfrowych na lekcjach, więcej przyrządów do nauki, zmieniłbym program nauczania tak, żebym uczył się rzeczy przydatnych, a nie tracił czas w szkole na bezsensowne rzeczy, bo potem jestem zmęczony i nie mam siły, żeby się uczyć w domu, mniej pisania, więcej rozmów, pokazywać fajne sposoby nauki, praca w grupach, więcej ciekawych slajdów, więcej lekcji proaktywnych, jesteśmy znudzeni typowym schematem, tzn. „lekcja, temat”, może dałoby się te lekcje jakoś urozmaicić?; nie mówcie monotonnym głosem, opowiadać lekcje z pasją, człowiek uczy się na dobrych skojarzeniach – dbajcie, by je czuł podczas nauki; zmienić system oceniania, nauczyciel powinien w odpowiedni sposób zaciekawić ucznia przedmiotem, uczyć inaczej niż w szkole.

Mniej nauki – 153, bo „nie mam czasu nawet pogadać z siostrą”, mniej zadań klasowych, domowych, a więcej czasu na przyswojenie nowej wiedzy, nie mam siły się uczyć, nie mogę się uczyć do późnego wieczora, przez cały czas, nie jestem w stanie uczyć się zbyt wielu rzeczy naraz, czasem potrzebuję odpoczynku, łatwiejsze sprawdziany,

Nie naciskaj – 144, w tym: nie wywierać presji, nie przymuszaj, nie wprowadzać napiętej atmosfery; mamy dużo przedmiotów – nie jeden; karne kartkówki w niczym nie pomagają, stresują nas!

Doceniać ciężką pracę ucznia – 103, w tym: rodzice powinni doceniać postępy a nie osiągnięcia, okazywać radość z dobrych cen dziecka.

Trzymać dyscyplinę – 86, w tym: karać, stosować system kar i nagród, stosować regulaminy odnośnie zachowania, wymagać, czasem stosuj groźbę, bądź ostry, więcej sprawdzianów, częściej sprawdzać zeszyty, więcej zadań dodatkowych, codziennie kartkówki z ostatniej lekcji, na czas nauki zabrać telefon, komputer, laptop, regularnie kontrolować z. dom., mieć mniej czasu, odpytywać, wyrzucać za drzwi znieważających i przeszkadzających uczniów, szkolenia dla nauczycieli w sprawie utrzymania dyscypliny i porządku na lekcjach, zamknijcie mnie w pokoju, postawić warunki, być konsekwentnym, ograniczyć rozrywki, nie dawać nagród za dobre wyniki.

Sprawiedliwie oceniać – 47: jednakowo wszystkich traktować, nie faworyzować nikogo, mniejszą wagę przywiązywać do ocen, większą do wiedzy.

Mniej lekcji – 12, zlikwidować niektóre niepotrzebne przedmioty,  więcej w. fizycznego.

Więcej kół zainteresowań/czasu na swoje zainteresowania – 7.

Warunki do nauki – 5.

Modlić się – 2.

Nosić mniej książek, bo plecy bolą – 2.

Nie wiem – 2.

 

Co najbardziej motywuje cię do nauki? Podaj 1 motywator.

Nagrody – 561, w tym: dobre oceny (131), nowy telefon, komputer, motor, dostęp do Internetu, granie na komputerze, wycieczka z rodziną, wyjazd na wakacje, odpoczynek, czas wolny po nauce, koncert ulubionego zespołu, podróże zagraniczne, gotówka (57), sport, prawo jazdy, jedzenie, pies, kot, pochwały (95), docenianie, dobre słowa, okazanie miłości, zapewnienie, pogratulowanie.

Własna przyszłość i chęć zdobywania wiedzy – 380, w tym: wymarzony zawód, dobrze płatny zawód, satysfakcjonująca praca, osiągnięcie czegoś w życiu, marzenia, moja wola, własna satysfakcja, ambicja, pasja, wzorce i dążenie do nich, zainteresowania naukowe.

Rodzice – 67, w tym: ciepłe słowa, groźby, miła atmosfera w domu, daję sobie radę bez taty, chcę mu to pokazać.

Złe, słabe oceny – 50, w tym strach przed złą oceną, przed kompromitacją, zagrożenie, obowiązek, krzyk pani dyrektor, lanie od taty, opinia innych,  kara, przymus, uniknięcie kary, presja czasu, wywiadówka.

Nic – 25,

Koledzy, przyjaciele – 15,

Stosunek nauczyciela do ucznia – 12, w tym zadowolenie mojego ulubionego nauczyciela

Ciekawy sposób prowadzenia lekcji – 7

Warunki do nauki – 7, w tym cisza, spokój, żeby mi nikt nie mówił, co mam robić, zamknięte drzwi, brak komputera.

Nie wiem 4

Używki – 1

 

Średnie dla 1028 uczniów:

1. Jak często czujesz się zmotywowany do nauki przez rodzica? Zaznacz na skali 1-10, gdzie 1 oznacza słabo, a 10 – bardzo wysoko.

1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

5203 : 1129 =5

2. Jak często czujesz się zmotywowany do nauki przez nauczyciela? Zaznacz na skali 1-10

1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

4466 : 1129 = 4

1. Jak często dostajesz pochwały i jesteś doceniany przez rodzica. Zaznacz na skali 1-10

1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

6342 : 1129 = 6

1. Jak często dostajesz pochwały i jesteś doceniany przez nauczyciela? Zaznacz na skali 1-10

4445: 1129 = 4

 

Reasumując, można stwierdzić, że największe znaczenie (922 rady) dla motywowania badanych gimnazjalistów ma:

• zrozumienie. W tym obszarze najczęściej powtarzała się prośba o wsparcie, zaufanie, rozmowy, słuchanie i przyjazne relacje zarówno między uczniami a nauczycielami, jak i między dziećmi a rodzicami. Badani mocno akcentowali potrzebę szacunku, czyli dobrego traktowania ich przez nauczycieli i rodziców oraz życzliwości i dobrego słowa. Ciekawe jest to, że ankietowani dawali gotowe rady dla swoich rodziców w zakresie ocen przynoszonych przez nich do domu. Odzwierciedliło to bardzo dokładnie fakt, że każde pokolenie jest wychowywane w duchu zdobywania ocen a nie zdobywania wiedzy.

Dane empiryczne wskazują również na bardzo wysoki poziom motywacji zewnętrznej u badanych gimnazjalistów. Aż 592 rad dla dorosłych dotyczyło motywowania poprzez:

• nagrody. Uczniowie najczęściej cenią sobie otrzymywanie dobrych ocen. Na kolejnym miejscu uplasowały się przedmioty materialne oraz czas wolny, który dzieci chcą spędzać głównie na siedzeniu przed komputerem. Ciekawy jest fakt, że tylko 82 osoby, tj. ok. 7% pożąda gotówki jako nagrody za dobre oceny lub po prostu jako czynnika motywującego do nauki. Element nagrody finansowej staje się jeszcze mniej ważny w sytuacji, gdy ankietowani wybierali motywator priorytetowy. Tylko 57 osób, czyli 5% badanych podało tu pieniądze.

Na kolejnych miejscach według częstotliwości podawania znalazły się następujące rady dla nauczycieli i rodziców:

• nie krzyczeć/nie porównywać z innymi/nie krytykować/nie straszyć/nie karać,
• chwalić,
• pomagać,
• prowadzić ciekawsze lekcje,
• mniej nauki,
• nie wywierać presji,
• doceniać ciężką pracę ucznia/dziecka,
• trzymać dyscyplinę,
• sprawiedliwe oceniać,
• mniej lekcji,
• więcej kół zainteresowania,
• modlić się,
• nosić mniej książek.

 

Uczniowie gimnazjum podali następujące motywatory priorytetowe:

Nagrody: 561,tj. 50%

Własna przyszłość i chęć zdobywania wiedzy: 380, tj. 34%

Rodzice: 67, tj. 6%.

Złe, słabe oceny: 50, tj. 4%

Nic: 25, tj. 2%

Koledzy, przyjaciele: 15, tj. ok. 1,3%

Stosunek nauczyciela do ucznia: 12, tj. ok. 1%

Ciekawy sposób prowadzenia lekcji: 7, tj. 0,6%

Warunki do nauki: 7, tj. 0,6%

Nie wiem: 4, tj. 0,3%

Używki: 1, tj. 0,01%

W dalszej części ankiety znajdowały się pytania o to, jak często badany czuje się zmotywowany do nauki oraz jak często dostaje pochwały i czuje się doceniany przez rodzica i nauczyciela. I tak w kategorii odczuwania działań motywujących do nauki ze strony rodziców, okazuje się, że otrzymali oni średnią 5, czyli osiągnęli poziom wypośrodkowany. W tej samej kategorii uczniowie stwierdzili, że nauczyciele robią to na nieco rzadziej, dlatego uzyskali oni średnią 4.

Częstotliwość otrzymywania pochwał i przejawów doceniania ze strony rodziców,  uczniowie ocenili na średnią 6, czyli nieco wyżej niż w przypadku pierwszej kategorii. Natomiast znacznie niższą średnią, bo tylko 4 uzyskali w ocenie ankietowanych nauczyciele. Można więc przypuszczać, że uczniowie rzadziej słyszą od nich pochwały i odczuwają mniej przejawów doceniania.

 

Wyniki uzyskane z odpowiedzi udzielonych przez 655 uczniów ze szkół średnich przedstawiają się następująco:

Jakich 5 rad udzieliłbyś rodzicom /nauczycielom, którym zależy na tym, żebyś był zmotywowany do nauki ?

Zrozumienie – 1038, w tym: wspierać, słuchać, być cierpliwym, dodawać otuchy, pocieszać, zrozumieć, że nauka nie jest taka łatwa, dać wolną rękę co do planowania czasu na naukę  i odpoczynek, wierzyć w ucznia, interesuj się problemami ucznia, pozwolić samodzielnie wybrać przyszłość, umieć dostrzec, że dziecko ma swoje własne ambicje, dobre relacje nauczyciel – uczeń, bądźcie wyrozumiali, jeśli coś mi kiedyś nie wyjdzie; zrozumcie, że czasami uczeń nie jest w stanie ogarnąć każdej lekcji na pamięć na każdy przedmiot w danym dniu; w razie gorszej oceny nie złościć się. lecz namawiać do poprawy; bądź bardziej opanowany i spokojniejszy na lekcji; spokojne podejście bez złości; traktować nas jak tzw. Klientów a nie totalna wrąbka: ja powiem swoje, ty się naucz w domu; nauczyciel nie powinien grać, udawać, kogoś kim nie jest; powinien okazywać trochę radości z tego co robi; nie wolno okazywać niechęci do ucznia, aby nauczyciele nie potępiali uczniów, jak coś ci nie wyjdzie, aby zrozumieli, że wszystkiego nie da się nauczyć; zrozumienie zmęczenia uczniów; zrozum że nauka nie jest prostą rzeczą i że jest też niekiedy nudna i drażniąca; nie mamy tylko jednego przedmiotu do nauki; mamy życie poza szkołą, nie wszystko kręci się wokół nauki;  postawić się w naszej sytuacji, nawet słabemu uczniowi, kiedy dostanie oceną dostateczną powiedzieć, że dobrze mu poszło; nie sprawiaj, by uczeń czuł się niemądry; wspierać, nawet gdy coś nie wychodzi; żebyśmy nie czuli się samotni; dać dobre słowo, więcej uśmiechu, luzu na lekcjach, relacje przyjacielskie, próbować dotrzeć do każdego ucznia, prezentować odpowiednią postawę, poświęcić więcej czasu, interesować się uczniem, nauczyć się rozmawiać z nami, rozwijaj nasze  zainteresowania, mówiąc: „za parę lat będziesz na dobrym stanowisku, będziesz robił to, co lubisz, będziesz szczęśliwy, będziesz miał pieniądze, będziesz lepszym człowiekiem”; pokazać sposób na rozwiązanie problemów i naukę, ponowne tłumaczenie bez emocji, życzliwość, miłe podejście do uczniów; nie tworzyć atmosfery napiętej w klasie; współpracować; wierzę w ciebie – dawać to poczucie, nie uznawać go za oczywistość; nauczyciele powinni być dla uczniów mili, nie gardzić poziomem wiedzy dziecka/ucznia; indywidualnie podchodzić do każdego ucznia, pozwolić nawzięcie odpowiedzialności, czyli: zaufaj mi i pomóż w realizacji tego co kocham, a nie tego, co jest marzeniem rodzica, by dziecko robiło w przyszłości; traktować nas jako osoby dorosłe; nie trzymać na krótkiej smyczy – przecież my sami dobrze wiemy, co mamy robić, a im więcej rodzice zrzędzą, tym bardziej nam się nie chce; traktować nas jak osoby odpowiedzialne; dać wolną rękę – jeśli będę chciała się uczyć, to będę; dajcie więcej swobody dzieciom, rozmawiajcie z nimi dużo o ich problemach; pozwolić mieć swoje własne zdanie na dany temat, a nie go nam narzucać. Szczególne rady dla rodziców: interesuj się tym, co bierze teraz w szkole dziecko i w razie potrzeby pomóż mu; wspierać w nauce; ciesz się sukcesami dziecka, dbać o dobrą atmosferę w domu; podzielić się wspólnymi tematami i zainteresowaniami; zabierać dziecko na spacery, wyjazdy, by spędzać z nim czas; rodzice powinni się dziećmi więcej interesować a nie tylko pracą i zajęciami domowymi; rodzic powinien interesować się ocenami dziecka; rodzice powinni interesować się dziećmi nie tylko wtedy, kiedy dostaną złą ocenę, dawać nam miłość i zrozumienie; rodzice powinni pocieszać; przestać reagować agresywnie na złe oceny, bo nigdy nie zacznę ci o nich mówić; przytulać; okazywać miłość; rodzice muszą wierzyć w swoje dzieci i je dowartościowywać; usłyszeć, że ktoś wierzy we mnie, moje zdolności, w to, że mi się uda coś osiągnąć, dawać opiekę; okazywać dumę; rodzice w momentach niepowodzeń powinni pomagać w ich rozwiązaniu; rodzicu, przynieś mi czasem ciepłą herbatkę, tłumaczyć, udzielać porad, zachęcać, pokazywać potrzebę nauki, rozmawiać z dzieckiem/uczniem, więcej wieczornych rozmów o przyszłości; pokazywać, że tylko ciężka praca przyniesie efekty, że dzięki nauce będzie można zdobyć lepszą pracę i być wykształconym człowiekiem; trzeba mówić dziecku, że uczy się dla siebie; wytłumaczenie, że bez wiedzy nie można nic osiągnąć w życiu; przypominajcie o nauce; rozmawiaj z dzieckiem o ocenach, o tym co było w szkole, po nauce zapytaj dziecko, czego się dzisiaj nauczyło; tłumaczyć dzieciom, po co trzeba się uczyć; ciągłe powtarzanie, że będziesz mieć coś lepszego w życiu, jeśli się weźmiesz do nauki; nie mówcie dzieciom, że nic nie osiągną; motywujące rozmowy; warto podać jakiś przykład ze swojego życia; spokojne rozmowy na temat nauki; aby potrafili z nami rozmawiać i wysłuchać; aby rozmawiali z nami nawet wtedy, kiedy my nie mamy na to ochoty,

Nie krzyczeć –  485, w tym: nie wywierać presji, nie przymuszać, nie oczekiwać niemożliwego,  powinni dać nam czas na poukładanie sobie wszystkiego a nie pędzić z materiałem, nie dobijać złymi ocenami, sprawdzianami, nie przenosić ambicji rodzicielskich na dziecko, nie karać, nie pytać milion razy czy zadania są odrobione, nie przekładać swoich niespełnionych ambicji na dziecko, nie krytykować, nie wyzywać, nie dołować, nie szantażować „jak się nie nauczysz to…”;, nie przekupywać dzieci, kreować w dziecku odpowiednią pewność siebie, nie porównywać z innymi, nie straszyć przyszłością, maturą, egzaminami, zabraniem zajęć pozalekcyjnych, nie dawać obietnic bez pokrycia.

Nagrody – 475, w tym: dobre oceny, łatwość zdobycia oceny, pieniądze (83, w tym: stypendium), w tym na pomoce naukowe, na obozy szkolne, robić śniadania, nie dawać jedynek, pozwalać na wszystko, kupić komiks, czas wolny, zdobycie kwalifikacji, więcej prywatności, więcej swobody, czekolada, pozwalać spotykać się z przyjaciółmi, więcej odpoczynku, wycieczki, telefon, ubrania.

Chwalić 339, w tym: ciesz się z osiągnięć otwarcie, nie wymagaj zbyt wiele; dostrzegać dobre strony, pokazać, że się widzi choćby próbę osiągnięcia cel, pochwalić dziecko, gdy widać, że się stara, a nie mówić, że mogłoby być lepiej, doceniać aktywność na lekcji.

Prowadzić ciekawsze lekcje – 261, w tym: multimedialne podręczniki, projekty multimedialne, zmienić kanon lektur, praca w grupach, pomoce naukowe, obozy naukowe, mówić charyzmatycznie  i z pasją, a nie że się naucza za karę, ciekawostki, prezentacje, dać wypowiedzieć się uczniowi, robić krzyżówki, rebusy związane z tematem, wystrzegaj się rutyny, jasno wyznaczony cel, więcej potrzebnych do życia informacji, lekcje, z których wiedza przyda się w przyszłości, większe zaangażowanie nauczyciela, samodzielne działania, doświadczenia, zainteresować ucznia w indywidualny sposób, nie przenosić spraw prywatnych na teren szkoły, pokazać, że nauka może być przyjemna, w szkole powinni być zatrudniani nauczyciele, którzy nie zniechęcają do danego przedmiotu, nauczyciele powinni zachęcać do nauki poprzez swoją postawę, jeśli w nauczycielu wyczuwamy pasję w tym, co robi, zaczyna interesować to również i nas, oceny za aktywność, prowadzić interesujące lekcje, pełne przykładów z życia, zachęcanie w ciekawy sposób, nie dyktować i nie czytać uczniom z podręcznika, pogłębiać tematy które uczniów interesują, system plusów i minusów na lekcjach, żeby nauczyciele organizowali zajęcia pod kierunek studiów, czuj ochotę a nie tylko obowiązek nauczania, sprawianie aby lekcje nie były monotonne i nudne tylko interesujące, nie odklepanie regułek, tylko zaciekawienie uczniów, odpowiadanie na pytania, stawianie celów, zlikwidować oceny, lekcje bardziej praktyczne niż teoretyczne, dodatkowe projekty, prezentacje na oceny, zachęcanie i miłe spędzanie czasu na lekcji, możliwość wyboru materiału do nauki, ocenianie zadań domowych, bądź kreatywny, nauczać przedmiotu z widoczną pasją – to zachęca uczniów do słuchania, plusy za aktywność na lekcji, indywidualne podejście do każdego ucznia/wymagania dostosowane do umiejętności uczniów.

Pomagać – 182, w tym: pomoc w nauce, w ułożeniu planu dnia i trzymaniu się go; kółka zainteresowań jako pomoc w rozwijaniu pasji, dodatkowe lekcje.

Mniej nauki – 89, w tym: bo po to chodzę do szkoły, żeby mieć mniej nauki w domu; mniej lekcji, nie katować nadmiarem, nie traktować swojego przedmiotu jako najważniejszego ze wszystkich, ograniczyć do minimum te przedmioty, z których się nie zdaje matury, nie jesteśmy maszynami, nie można od nas za dużo wymagać; prostsze lekcje.

Dobre warunki do nauki – 79

Trzymać dyscyplinę, groźby – 56, w tym: motywować karą, stosować system kar i nagród, skrócenie przerw, buduj autorytet, zabierz telefon – „moja mama tak zrobiła i pomogło”, wymagać, być stanowczym, usunąć konto, nie nagradzać wyników rzeczami materialnymi, być bardziej wymagającym, bardziej stanowczym, za jedynkę – brak obiadu, często zapowiadane kartkówki, zabranie elektroniki (telefon, komputer, nie płacenie za Internet); bicie dziecka; kary cielesne; krzyczenie; zabroń wychodzić z kolegami.

Mniej zadań klasowych, domowych, kartkówek 47

Doceniać 34, w tym: dostrzeżenie starań ucznia pomimo niepowodzeń; doceniać dobre, a nie ciągle

narzekać na złe

Sprawiedliwe ocenianie – 23

Nie wiem – 6

Mniej lekcji – 5

Co najbardziej motywuje cię do nauki? Podaj 1 motywator.

Własna przyszłość/chęć zdobywania wiedzy: 376 matura, egzamin zawodowy, praca, zawód, studia, zarobki, praca za granicą, utrzymanie rodziny w przyszłości, ambicja, pasja, satysfakcja, zrozumienie lekcji, chcę móc wypowiadać się na różne tematy, mieć wiedzę o różnych zagadnieniach i potrafić ją wykorzystać, uczę się dla siebie, możliwość stawania się lepszym człowiekiem, realizowanie swoich planów związanych z nauką; wiedza o świecie jest ważna w życiu.

Nagrody – 160, w tym: dobre oceny, pieniądze (55), Internet, telefon, sukces, ciepły posiłek  ciągu dnia, długie wakacje, sukcesy w konkursach, spotkania z przyjaciółmi, zajęcia własne, muzyka, poprawa ocen, szacunek innych, miłe słowa; pochwały, docenianie; zawsze, gdy dziecko dostanie dobrą ocenę, nagródź go chociaż jednym słowem; gratulacje.

Złe oceny/strach – 39, w tym: przed złą oceną, kompromitacją, o przyszłość, przymus, konkurencja, rywalizacja, wyznaczona data kartkówki, kara, np. brak komputera, strach przed powtarzaniem klasy.

Rodzice – 29

Nic – 24.

Przyjaciele – 13.

Nauczyciel – 10

Alkohol – 3.

Amfetamina – 1

 

 

Odpowiedz na pytania :

 

1. Jak często czujesz się zmotywowany do nauki przez rodzica? Zaznacz na skali 1-10, gdzie 1 oznacza słabo, a 10 – bardzo wysoko.

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

ŚREDNIA dla 655 uczniów: 4995 : 655 = 8

 

2. Jak często czujesz się zmotywowany do nauki przez nauczyciela? Zaznacz na skali 1-10

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

ŚREDNIA dla 655 uczniów: 3952 : 655 = 6

 

1. Jak często dostajesz pochwały i jesteś doceniany  przez rodzica? Zaznacz na skali 1-10

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

ŚREDNIA dla 655 uczniów: 5683 : 655 = 9

 

1. Jak często dostajesz pochwały i jesteś doceniany przez nauczyciela? Zaznacz na skali 1-10

 

1    2     3     4     5     6    7     8     9     10

 

ŚREDNIA dla 655 uczniów: 3456 : 655 = 6

 

Zebrane dane empiryczne po raz kolejny wskazują na najważniejszy element w procesie motywowania uczniów do nauki, a mianowicie:

• zrozumienie ucznia/dziecka. Uczniowie radzą dorosłym, aby ci ich wspierali, słuchali, dodawali otuchy, dbali o dobre relacje z nimi, poświęcili im więcej czasu, dawali uśmiech, miłość, okazywali dumę i ich dowartościowywali.

Kolejne ważne rady dla nauczycieli i rodziców to:

• nie krzyczeć/nie krytykować/nie szantażować/nie straszyć,
• nagradzać, głównie dobrymi ocenami, ale i czasem wolnym, przedmiotami materialnymi,
• chwalić,
• prowadzić ciekawsze lekcje,
• pomagać,
• mniej zadań klasowych, domowych,
• stworzyć dobre warunki do nauki,
• trzymać dyscyplinę,
• mniej zadań
• doceniać,
• sprawiedliwie oceniać,
• mniej lekcji.

 

Uczniowie szkół średnich podali następujące motywatory priorytetowe:

Własna przyszłość/chęć zdobywania wiedzy: 376, tj. 57%

Nagrody: 160, tj. 24%

Złe oceny/strach: 39, tj. 6%

Rodzice: 29, tj. 4%

Nic: 24, tj. niecałe 4%

Przyjaciele: 13, tj. 2%

Nauczyciel: 10, tj. 1,5%

Alkohol: 3, tj. 0,5%

Amfetamina: 1, tj. 0,1%

 

Uczniowie LO czują się zmotywowani do nauki przez rodziców w skali od 1 – 10 na 8 punktów. To bardzo wysoka nota. Natomiast za tę samą kategorię nauczycielom przyznali 6 punktów. Jest to również zadowalający poziom.

Na bardzo wysokim poziomie uplasowali się również rodzice, jeśli chodzi o udzielanie pochwał i docenianie swoich dzieci. Otrzymali od nich w tym obszarze aż 9 punktów. Nauczyciele zaś otrzymali w tej kategorii nieco mniej, bo tylko 6 punktów, co i tak wykracza poza środek tej statystyki.

 

4.Uogólnienia materiału empirycznego w kontekście założeń metodologicznych

Przedmiotem badań naszej pracy było uzyskanie informacji na temat motywacji uczniów i niniejszy artykuł dokładnie o tym traktuje. W toku badań uzyskałyśmy bowiem mnóstwo informacji na podany temat. Natomiast celem badań było poznanie sposobów motywowania dzieci i młodzieży do nauki i sprawdzenie, na ile, w ocenie badanych, nauczyciele i rodzice wpływają na tę motywację. Cel ten został całkowicie zrealizowany.              Z kolei założony w niniejszych badaniach problem główny brzmiał: Jakie są główne motywatory współczesnych uczniów? Analiza materiału empirycznego wskazuje, że najważniejszymi motywatorami do nauki wśród uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjum są na pierwszym miejscu nagrody, a dopiero dalej jest własna ambicja i chęć zdobywania wiedzy. Natomiast dla uczniów szkół średnich najważniejsza jest własna przyszłość i chęć zdobywania wiedzy i ten właśnie motywator jest w ogromnej dominacji, natomiast nagrody znajdują się w dalszej, znacznej odległości.

Odnosząc się do problemów szczegółowych należy stwierdzić, że dzieci i młodzież mają dla rodziców i nauczycieli bardzo konkretne rady. Pocieszające jest to, że dzieci                    i młodzież wskazują, iż czują się znacząco motywowani do nauki przez rodziców i przez nauczycieli. Mimo to, okazuje się, że jest są to działania niewystarczające i respondenci wskazują potrzebę częstszego otrzymywania pochwał i doceniania od dorosłych. Z całą pewności wynika to z klasyfikacji rodzajów motywacji i faktu, ze każdy człowiek motywuje się do pracy na swój indywidualny sposób. Wśród uczniów jest więc wielu takich, których motywują nagrody zewnętrzne i jest to całkowicie naturalne zjawisko. Są również i tacy, którzy mają wysoko rozwinięty system samomotywacji. Każdy jednak oczekuje, że będzie dostrzeżony i doceniony.

5. Zastosowanie badań w edukacji – wnioski dla nauczycieli, pedagogów, rodziców

Wyniki badań empirycznych i ich uogólnienia dają podstawy do wyciągnięcia praktycznych wniosków na przyszłość dla nauczycieli, pedagogów i rodziców dzieci i młodzieży. Wartość wykorzystania danych z badań tkwi w ich zastosowaniu. W kontekście szybko zmieniających się warunków współczesnego rynku pracy może się to przyczynić do lepszego zaistnienia  na nim młodych ludzi, którzy właśnie w szkole nabędą umiejętności przystosowywania się do zmian.

W związku z powyższym mogą to być następujące wnioski dla nauczycieli, pedagogów, rodziców bądź wszystkich tych, którzy na co dzień pracują z dziećmi:

• Często zwracać się z do dzieci i młodzieży pytaniem o to, co ich motywuje do nauki.
• Dokonać diagnozy motywatorów, głównie w zakresie motywacji wewnętrznej i zewnętrznej u swoich uczniów.
• Stosować pogłębione słuchanie swoich uczniów, szczególnie w zakresie ich podejścia do nauki.
• Dogłębnie słuchać wszelkich informacji płynących od dzieci i młodzieży, w szczególności tych, które przekazują z wyraźnym poruszeniem emocjonalnym.
• Częściej motywować do pracy dzieci i młodzież wykorzystując dostępne i odsłuchane od nich sposoby efektywnej motywacji.
• Wyciągnąć wnioski osobiste dotyczące odpowiedzialności za nauczenie uczniów uczenia się.
• Doceniać wszelkie działania podejmowane przez dzieci i młodzież, a już szczególnie te, które dotyczą zdobywania wiedzy i nabywania różnych umiejętności.

Życzymy wszystkim powodzenia w motywowaniu młodych do pracy! W końcu,w niedalekiej przyszłości świat będzie w ich władaniu. Do tego, jaki ten świat będą tworzyć  jutro, my możemy przyczynić się już dziś.

 

Lilianna Kupaj

Wiesława Krysa

 

Literatura:

1. De Bono E., Naucz swoje dziecko myśleć, Świat Książki, Warszawa 1995
2. Kopertyńska M. W., Motywowanie pracowników teoria i praktyka, Placet Warszawa 2009
3. Nowak S.. Metodologia badań socjologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1970
4. Nowak S., Metodologia badań społecznych, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN 2007
5. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1995
6. Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, WSiP, Warszawa 1968

Zastosowanie coachingu w edukacji

L.Kupaj, W. Krysa

Marzec 2016

Abstrakt

Autorki odniosły się do coachingu jako metody, podając definicję, założenia, kompetencje coachingowe oraz najczęściej stosowane modele. Pokazały również zastosowanie coachingu w edukacji.

 Słowa kluczowe: coaching, kompetencje coachingowe, edukacja, modele coachingowe.

Abstract:

The authors refer to coaching as a method, giving a definition, assumptions, skills coaching, and the most frequently used models. Also demonstrated the use of coaching education.

 Keywords: coaching, skills coaching, education,coaching models.

 

Spis treści:

1. Definicje coachingu.
2. Model uczenia się i zmiany Roberta Diltsa – model poziomów neurologicznych.
3. Podstawowe założenia coachingu w oparciu o model poziomów neurologicznych Diltsa.
4. Model rozmów coachingowych                                                                       – Model Dilts                                                                                               – Model GROW
5. Kompetencje coachingowe.
6. Wnioski z ekspertyzy – po co coaching w edukacji.
7. Stan coachingu na dzisiaj.
8. Bibliografia.

„Naszym najgłębszym lękiem nie jest to, że jesteśmy nieodpowiedni. Naszym lękiem jest to, że jesteśmy silni ponad miarę. To nasze światło, a nie nasza ciemność nas przeraża. Pytamy siebie „Kimże jestem, aby być błyskotliwym, wspaniałym, utalentowanym, sławnym? Właściwie a kimże jesteś, aby takim nie być. Jesteś dzieckiem bożym. Twoje udawanie małego nie służy światu. Nie ma nic oświeconego w kurczeniu się po to , aby ludzie nie czuli się przy tobie niepewnie. Wszyscy jesteśmy stworzeni, by błyszczeć jak dzieci. Urodziliśmy się po to, aby przejawiać bożą chwałę, która jest w nas. Ona nie jest w niektórych w nas, jest w każdym. Jeżeli pozwalamy świecić naszemu światłu, to nieświadomie pozwalamy, by inni czynili to samo. Jeżeli wyzwalamy się ze swoich lęków, nasza obecność automatycznie wyzwala innych” – Marianne Wiliamson               Poemat The Deepest Fear

 

 

1. Definicje coachingu

Różne definiowany jest coaching.Wg Roberta Diltsa coaching to „proces pomagania ludziom i zespołom w realizacji szczytowych osiągnięć. Polega na aktywizowaniu mocnych stron ludzi (tzw. wewnętrznych zasobów), pomocy w przekraczaniu osobistych barier i ograniczeń pojawiających się  na drodze do optimum swojego funkcjonowania  oraz ułatwianiu im bardziej efektywnego współdziałania w zespole. Zatem, skuteczny coaching  uwzględnia zwiększanie efektywności jednostki zarówno w obszarze zadaniowym, jak też relacyjnym” (Dilts, 2006:XX). Coaching dąży do osiągnięcia konstruktywnej zmiany, skupiając się na definiowaniu i osiąganiu konkretnych celów. Metody stosowane w coachingu są zorientowane bardziej na cel, niż na problem. Skupiają się przede wszystkim na rozwiązaniu, promując rozwój nowych strategii myślenia i działania.

Psychologia definiuje coaching jako: poprawę dobrostanu i funkcjonowania normalnej, nie klinicznej populacji w sferze życia osobistego i na gruncie zawodowym. Korzysta z modeli coachingowych opartych na regułach uczenia się dorosłych lub na określonej koncepcji psychologicznej” (Law, 2010: 85).

Z kolei największe stowarzyszenie coachingowe International Coach Federation definiuje coaching następująco: „coaching jest interaktywnym procesem, który pomaga pojedynczym osobom lub organizacjom w przyspieszeniu tempa rozwoju i polepszeniu efektów działania. Coachowie pracują z klientami w zakresach związanych z biznesem, rozwojem kariery, finansami, zdrowiem i relacjami interpersonalnymi. Dzięki coachingowi klienci ustalają konkretniejsze cele, optymalizują swoje działania, podejmują trafniejsze decyzje i pełniej korzystają ze swoich naturalnych umiejętności.Profesjonalni coachowie zapewniają nieustającą współpracę przygotowaną specjalnie w celu niesienia pomocy klientom w osiąganiu satysfakcjonujących rezultatów w ich życiu zawodowym i osobistym. Coachowie pomagają ludziom poprawiać ich osiągnięcia i podnosić jakość ich życia.

Są oni nauczeni słuchania, obserwowania i przystosowywania własnego podejścia do indywidualnych potrzeb klienta. Dążą do wydobycia rozwiązań i strategii z wnętrza klienta. Wierzą, że klient jest z natury kreatywny i pełen pomysłów. Zadanie coacha polega na wydobyciu tych umiejętności, zasobów i kreatywności, które klient już posiada” (icf.org.pl, z dnia 12.03.2016).

Według Komisji Coachingu Polskiej Firmy Izb Szkoleniowych coaching to specyficzna forma szkolenia, w której jeden trener pracuje z jednym podopiecznym. Trenerem może być specjalista z zewnątrz lub wewnątrz organizacji. Celem jest poszerzenie wiedzy, rozwijanie umiejętności oraz kształtowanie i modyfikacja postaw.

Każda definicja zakłada proces uczenia się przed klienta, którego w coachingu nazywa się z angielska coachee. Klient przejmuje odpowiedzialność za uczenie się podczas partnerskiej relacji z coachem.

 

2. Model uczenia się i zmiany Roberta Diltsa – model poziomów neurologicznych

Coaching odnosi się do różnych poziomów uczenia się i dokonywania zmian. Sama koncepcja poziomów logicznych uczenia się i zmiany została na początku sformułowana przez antropologa Gregory ego Batesona (1904 – 1980). Określił on 4 podstawowe poziomy uczenia się i zmiany, przy czym ważne było tu stwierdzenie, że każdy poziom zawiera i organizuje elementy zbioru niższego. Z kolei każdy wyższy poziom w większym stopniu wpływa na jednostkę lub cały system.

To właśnie termin “poziomy logiczne” został zaczerpnięty później przez Roberta Diltsa, twórcę coachingu wielopoziomowego, jednego z wybitnych trenerów NLP i coachów, autora wielu książek z tego zakresu. Dilts odniósł poziomy przetwarzania informacji Batesona do systemu nerwowego. Zgodnie z jego modelem ludzie i organizacje funkcjonują na kilku poziomach neurologicznych. Dotyczą one: środowiska, zachowań, umiejętności, wartości i przekonań, tożsamości, a także duchowości. Aby osiągnąć trwałą zmianę, musi się ona dokonać na wszystkich tych poziomach, gdyż może zaistnieć tylko pod warunkiem całkowitej mobilizacji systemu nerwowego. Pomysł bowiem znajduje się na innym poziomie niż konkretne neurony w mózgu, które go wytwarzają. W tej sytuacji zadaniem coachingu  jest zapewnienie pomocy lub wsparcia klientowi we wszystkich wymienionych obszarach neurologicznych.

Najbardziej podstawowym jest poziom środowiska. Jest to obszar, który określa konteksty i ograniczenia wpływające na ludzkie działania. Jednym słowem dotyczy miejsc, w których człowiek żyje, działa, pracuje. W obrębie tego obszaru istnieją czynniki, zwane środowiskowymi, które wpływają na ludzi w organizacji, a także na odwrót – sami ludzie mogą wpływać na otoczenie, w którym żyją czy pracują. Opieka coacha, zwanego na tym poziomie przewodnikiem obejmuje zapewnienie bezpiecznego i wspierającego otoczenia. Dotyczy udostępnienia klientowi niezbędnych do osiągnięcia sukcesu środków                           i skontrolowania niepotrzebnych zakłóceń czy wpływów z zewnątrz.

Następnym poziomem jest ten, na którym można zbadać konkretne zachowania osoby czy organizacji. Nasze zachowanie może być zatem postrzegane przez otoczenie jako nasze słowa i działania. Na poziomie organizacji, zachowania można zdefiniować jako ogólne procedury. Czynniki zachowania obejmują więc to, co dokładnie musi być zrealizowane, aby osiągnąć sukces. Pomoc coacha na tym etapie dotyczy procesu dokonywania poprawy konkretnego zachowania poprzez dostarczanie informacji zwrotnych.

Kolejny poziom obejmuje konkretne umiejętności, które dotyczą: strategii poznawczych, uczenia się, podejmowania decyzji, kreatywności. To właśnie umiejętności ułatwiają wykonanie określonego zadania. Odnoszą się bowiem do map myśli i różnych sposobów osiągania sukcesu. Coach zwany na tym poziomie nauczycielem udziela pomocy klientowi poprzez rozwijanie w nim nowych strategii myślenia i działania, czyli towarzyszy mu w procesie powiększania jego kompetencji.

Następny poziom neurologiczny dotyczy wartości i przekonań, które zajmują ten sam poziom uczenia się i zmiany. Nasze przekonania to poglądy dotyczące nas samych, innych osób i sytuacji i mają niezwykle silny wpływ na nasze życie. Przekonania i wartości formułują razem odpowiedź na stawiane sobie często pytanie: “Dlaczego”? Stąd ten właśnie poziom określa, w jaki sposób konkretnym zdarzeniom nadawany jest sens ich zaistnienia. Odnosi się też do motywacji, które wiodą ludzi w kierunku jakichś działań i ich wytrwałości w tych działaniach. Na tym etapie coach jest dla klienta mentorem, co oznacza, że prowadzi go  w kierunku odkrycia jego własnych nieświadomych kompetencji oraz przekraczania jego  wewnętrznych oporów.

Wartości i przekonania wspierają poczucie tożsamości jednostki lub organizacji. Procesy zachodzące na poziomie tożsamości obejmują poczucie sensu roli albo misji. Odnosi się to do wizji jednostki oraz do szerszych systemów, do których ta jednostka należy. Misja to inaczej służba, wypełniana przez ludzi, którzy pełnią określoną rolę wobec innych ludzi w ramach jakiegoś szerszego systemu. Coach jest na tym poziomie sponsorem dla klienta. Oznacza to, że zapewnia mu warunki i zasoby, pozwalające wspieranemu na rozwój, skoncentrowanie się na swoich zdolnościach i umiejętnościach oraz na ich wykorzystywanie.

Poziom duchowy dotyczy naszego postrzegania większych systemów, w ramach których działają inni ludzie lub po prostu do nich przynależą. Czynniki “duchowe” obejmują to, dla “kogo” lub dla “czego” ludzie podejmują jakieś działania, aby poczuć sens i cel tych działań, umiejętności, przekonań oraz tożsamości i roli. Na tym poziomie coach jest dla klienta przebudzającym inspiratorem. Oznacza to, że wspiera drugą osobę poprzez zapewnienie warunków i doświadczeń, powodujących wydobycie z niej jak najlepszego zrozumienia miłości, samego siebie i własnej duchowości.

Koncepcja poziomów neurologicznych zakłada, że poszczególne poziomy stanowią pochodną różnych rodzajów organizacji w naszych strukturach neurologicznych. Angażując kolejne poziomy, wywołują one coraz głębsze reakcje naszego układu nerwowego, co przejawia się odzewem ze strony różnych systemów fizjologicznych w ciele. W efekcie mamy do czynienia z konkretnymi objawami fizycznymi. Podsumowując, można stwierdzić, że pracując:

• na poziomie duchowym – następuje łączenie się systemów nerwowych jednostek i tworzy się większy system (efekt “holograficzny”):
• tożsamości – uaktywniany jest system immunologiczny i hormonalny,
• przekonań i wartości – układ limbiczny i autonomiczny system kontroli (np. tętno, rozszerzanie się źrenic),
• umiejętności – układy korowe (działania półświadome, np. ruchy oczu, pozycja ciała),
• zachowań – układ motoryczny, czyli świadome działania,
• środowiska – obwodowy układ nerwowy – odczucia i reakcje odruchowe.

3. Podstawowe założenia coachingu w oparciu o model poziomów neurologicznych Diltsa(Dilts, 2006: 35-37)

 

Poziom środowiska

 

•         Ludzie posiadają zdolności potrzebne do osiągnięcia sukcesu. •         W wystarczająco bezpiecznym otoczeniu ludzie odkryją i zastosuj zasoby, niezbędne do osiągnięcia ich celów. Poziom zachowań •         Ludzie posiadają zdolności potrzebne do efektywnych działań. Przy odpowiednim nakładzie starań oraz stosowaniu odpowiednich systemów nagradzania. •         Mój klient oprawi swoje działanie w naturalny sposób, jeśli otrzyma odpowiednią zachętę oraz informację zwrotną. •         Każdy jest najlepszy na świecie w wybranej dziedzinie. Z odpowiednią zachętą oraz informacją zwrotną z mojej strony, klient osiągnie szczyt swoich możliwości w zakresie odpowiedniego dla siebie działania. •         Jeśli ludzie wiedzą, jakie posiadają kompetencje, z łatwością mogą je poszerzać. Poziom umiejętności •         Każdy potrafi się uczyć. •         Potrafię zadawać ekscytujące i stymulujące pytania oraz mam pomysły, którymi mogę podzielić się z innymi. •         Sam zyskam dzięki pomysłom i pytaniom drugiej osoby. •         Proces poszerzania umiejętności innych ludzi jest sam w sobie motywujący. •         Ludzie łatwo się uczą, jeśli chwali się ich i docenia za własne pomysły. •         Ludzie się uczą po swojemu i z własną prędkością; jest to najlepsza droga. •         Osoba, którą uczę jest inteligentna oraz zasługuje na moją wiedzę i uwagę. Poziom wartości i przekonań •         Kiedy ludzie chcą osiągnąć wybrany cel i wystarczająco w niego wierzą, znajdą sposób, by go zrealizować. •         W głębi serca wszyscy ludzie kierują się pozytywnymi pobudkami. Posiadanie odpowiednich wartości i przekonań jest podstawą umiejętności wyrażania naszych pozytywnych intencji w najbardziej skuteczny i ekologiczny sposób. •         Jednym z najlepszych sposobów doradzania innym jest bycie skutecznym przykładem. •         Najważniejszą czynnością, którą mogę wykonać jest pomóc ludziom uwierzyć w siebie i docenić ich działania. Poziom tożsamości •         Na poziomie tożsamości ludzie z natury są dobrzy. •         Ważne jest, aby rozpoznać i uznać podstawową dobroć i potencjał ludzki. •         Każda osoba uczestniczy w swojej własnej „podróży bohatera”. •         Im większym światłem świeci dana osoba, tym więcej światła będzie w świecie. •         Moja obecności i niepodzielna uwaga oraz zdolność „widzenia” innych w naturalny sposób umożliwi wyzwolenie ich najgłębszego potencjału. •         Osoba, z którą przebywam jest cenna. •         On czy ona jest ważną i wartościową istotą. Jest warta mej uwagi i uznania. Poziom celu •         Ludzie ograniczają swoje możliwości wyboru, ponieważ są całkowicie lub częściowo „uśpieni”. •         Jeśli ludzie uwierzą, że są ważni i akceptowani takimi jacy są, będą dostrzegali coraz więcej możliwości wyboru i wybierali właściwie. Dzięki temu staną się wolni, aby rozwijać się w każdym kierunku. •         Życie jest wielką tajemnicą, w której kryją się niewiarygodne możliwości.

4.      Model rozmowy coachingowej Model DILTS  I ETAP CEL Na tym etapie klient ma zdefiniować cel, konkretnie, w czasie teraźniejszym, Cel ma klienta porywać, ma mu się chcieć go zrealizować. 1.    Czego chcesz? Co chcesz osiągnąć? 2.    Po czym poznasz, że osiągasz cel? 3.    Kiedy, gdzie i z kim? 4.    Gdzie umieści cię ten cel za rok? Za 5 lat? (lub inny przedział czasowy) 5.    Co ważnego jest w tym celu? 6.    Czy to ty masz wpływ na cel?/uruchamiasz cel? 7.    Jakie inne możliwości daje ci osiągnięcie tego celu? 8.    Czy ten cel jest zgodny /spójny z tobą? 9.    Kim się staniesz jak osiągniesz cel? 10.  Do czego większego przyczyniasz się swoim celem? II ETAP ZASOBY Na tym etapie  rozpoznajemy zasoby wewnętrzne klienta, jakie ma, a jakich potrzebuje, aby zrealizować swój cel. Jakie zasoby już posiadasz? – wypisz wszystkie 2.  Jakich zasobów potrzebujesz? a. jakie umiejętności potrzebujesz? b. jakie wartości potrzebujesz wzmocnić? c. jakie przekonania potrzebujesz wzmocnić/zbudować  do osiągnięcia swojego celu? d. jaka nową rolę przyjmiesz po osiągnięciu tego celu? Który z tych zasobów jest niezbędny dla osiągnięcia twojego celu? Zastosuj narzędzia, które pomogą twojemu klientowi wydobyć potrzebne zasoby. Wybierz z listy, która jest dodatkiem do tego modelu.  III ETAP PLAN Bez planu nie ma działania. Zaplanuj każdy krok po kolei. Dobrym rozwiązaniem może być plan tworzony „od tyłu”, od momentu wyobrażenia sobie osiągniętego celu. Możne też wykorzystać na tym etapie narzędzie „drogę do celu Diltsa”. a. twój pierwszy krok b.  kolejne kroki Przydziel czas i odpowiedzialność.  IV ETAP REFLEKSJA       Moment, a którym klient bada siebie, co się wydarzyło, co się zmieniło w jego sposobie myślenia, jak patrzy na swój cel/problem w chwili obecnej. Jest też ważny moment dla coacha, który sprawdza, w jakim kierunku poszedł jego klient. Zadaj zadanie domowe. Czego się nauczyłeś? Czego dowiedziałeś się  o sobie? Co było wartością w tej sesji dla ciebie? Z czym, z jakimi wnioskami kończysz tą sesję?       Lista narzędzi coachingowych do zastosowania w sesji coachingowej w oparciu                          o skrypt „Twój podręczny Mentor” L. Kupaj Poziomy Diltsa Narzędzia coachingowe Środowisko 1.      Budowanie kontaktu, dopasowanie coacha i klienta na poziomie głosu i postawy niewerbalnej. 2.      Stworzenie przestrzeni do relacji coachingowej , psychogeografia. 3.      Interwizja i odwzorowanie.   Zachowania 1.      Przekształcenie myślenia na problem  na myślenie ukierunkowane na cel. 2.      Cele SPECIFY 3.      Cele  SMART/SMARTER 4.      Proces coachingowy: Droga dojścia do celu metodą Diltsa. 5.      Metafory w życiu klienta – budowanie dostępu do myślenia intuicyjnego.   Umiejętności 1.      Wizualizacja. 2.      Radzenie sobie z osobami  wobec, których czujesz obawę lub strach. Praca z submodalnościami. 3.      Zmień wewnętrzne kolory, aby zmienić postrzeganie doświadczenia z negatywnego na pozytywny. Praca z submodalnościami. 4.      Zakładanie kotwicy. 5.      Sesja coachingowa z wykorzystaniem 4 pozycji percepcyjnych dotycząca rozwiązania trudnych relacji. 6.      Jak zamienić porażkę w informację zwrotną. 7.      Budowanie komunikacji wewnętrznej. 8.      DNA Motywacyjne T. Lowe   Przekonania i wartości 1.      Emocje i ich pozytywne intencje 2.      Prosta sesja coachingowa poświęcona rozmowie o emocjach 3.      Sesja coachingowa z wykorzystaniem submodalności, pozytywnych intencji, myślenia metaforycznego 4.      Coaching uczuć – wielowarstwowość emocji (inspirowane ćwiczeniem   R. Bolstada). 5.      Od niechęci do zrozumienia  drugiej osoby. 6.      Kształtowanie siły emocjonalnej. 7.      Akceptowanie uczuć, które się pojawiają – koncepcja integrującej obecności C. Sisson. 8.      Rozwijanie pewności siebie, rozwijanie silnej wiary w siebie, budowanie poczucia wartości, budowanie wewnętrznej miłości – praca z submodalnościami – w oparciu o ćwiczenia Steava Andreasa. 9.      Lista wdzięczności – zbuduj stan wewnętrznej wdzięczności. 10.  Wzmacnianie swojego celu poprzez wizualizację wartości. 11.  Koło życia. Koło pracy. 12.  Sesja coachingowa na temat wartości w życiu i pracy. 13.  Tworzenie pomostu między wartościami. 14.  Mandala wartości – docieranie do najgłębszych motywatorów. 15.  Zbuduj świadomość własnych przekonań na temat kluczowych wartości. 16.  Wewnętrzny Mentor. 17.  Metoda „JAK GDYBY” do zmiany przekonań. 18.  Zmiana przekonań poprzez pytania. 19.  Arkusz oceny zwyciężających przekonań. 20.  Różne sposoby pracy z Gremlinem. 21.  Zastanów się, na co zasługujesz w swoim życiu. 22.  Budowanie pomostu między przekonaniami.   Tożsamość 1.      Przejdź przez swoje życie i zastanów się nad swoimi sponsorami w szczególnych momentach swojego życia. 2.      Podróż bohatera. 3.      Proces harmonizowania poziomów.   Cel 1.      Słuchanie generatywne wg Roberta Diltsa i Stephana Gilligana. 2.      Wizualizacja dostatku kierowana podświadomością Wędrówka po twojej. Model GROW Struktura prowadzenia rozmowy coachingowe wg modelu GROW Najistotniejszym narzędziem w coachingu jest rozmowa coachingowa. Ważne jest mieć świadomość, że jest to każda rozmowa skupiona na przyszłości i na generowaniu rozwiązań, w której wyznaczony jest cel, a klient określa, co zrobi. Według Olgi Rzyckiej („Menedżer coachem”) są 4 wymiary rozmowy coachingowej: 1)      problem – cel, 2)      przeszłość – przyszłość, 3)      inni – ja (coachowany) 4)      omówienie – działanie. Skuteczny coach znajduje się zawsze po prawej stronie każdego z tych wymiarów. Jedną z najczęstszych struktur prowadzenia rozmowy coachingowej, zmierzającej do uwolnienia pozytywnej energii związanej ze zmianą jest model GROW autorstwa Johna Whitmore’a. Składa się z 4 kroków: goal, czyli cel, realisty, czyli rzeczywistość, options, czyli opcje, wrap up, czyli wnioski końcowe.  Goal, czyli cel  Pierwszą rzecz, którą tu należy zrobić jest ustalenie celu, nawet jeśli klient nie jest pewien, co chce osiągnąć. Ustalenie celu jest podstawą procesu konwersacji coachingowej, dlatego na tym etapie coach pyta klienta, co chce osiągnąć w trakcie tej sesji. Może skorzystać przy tym z takich pytań, (gdyż rolą coacha na tym etapie jest pomoc w jasnym strukturalizowaniu, sklasyfikowaniu i zdefiniowaniu celów): Co chciałbyś osiągnąć w trakcie sesji? Gdyby to była Twoja jedyna możliwość na osiągnięcie celu, czym chciałbyś się zająć? Jakie uczucia chciałbyś mieć pod koniec sesji? Jaki masz cel? Czego chcesz dla siebie? Jaką masz wizję samego siebie? Jakie jest Twoje idealne JA? Co ważnego jest w tym celu? Co w tym jest ważnego dla ciebie? Określ dokładnie, co chcesz osiągnąć ( w bliższej, dalszej perspektywie). Kiedy chcesz to osiągnąć? Dlaczego chcesz go osiągnąć? Czy ustalony cel jest pozytywny i realistyczny? Po czym dokładnie poznasz, że osiągnąłeś cel? Jaki masz wpływ na jego osiągnięcie? GDZIE OSIĄGNIĘCIE TEGO CELU UMIEŚCI CIĘ W PRZYSZŁOŚCI ZA ROK I 5 LAT Jakie korzyści przyniesie Ci osiągnięcie tego celu? Od 1 do 10 jak ważny jest ten cel dla ciebie? Gdzie chcesz znaleźć się na skali pod koniec sesji?   Reality, czyli rzeczywistość W tej fazie coach rozmawia z klientem o sytuacji, w jakiej on się znajduje i o zagadnieniu, które go absorbuje. Dzięki temu coach poszerza świadomość klienta, podkreśla jego mocne strony i wskazuje obszary do rozwoju. Można więc zadać tu następujące pytania: Co jest teraz? Jak to jest teraz? Na skali od 1 do 10 określ, jak wspaniała jest sytuacja, w której się znajdujesz? Co się dzieje w tym momencie w twoim życiu, w twoim zespole, w firmie, w której pracujesz? Co działa, a co nie działa w tych obszarach? Co warto zmienić? Jakie działania już podjąłeś? Co do tej pory zrobiłeś? Co przybliżyło cię do twojego celu? Jakich jeszcze nie podjąłeś? Jakie korzyści masz w tej sytuacji? Co tracisz? Jakie istnieją zewnętrzne przeszkody, które hamują twoje dążenie do celu? Jak można je pokonać? Jakie istnieją przeszkody wewnętrzne (związane z czasem, nastawieniem, umiejętnościami), które hamują twoje dążenie do celu?Jak można je pokonać? Jakimi środkami dysponujesz teraz – chodzi o umiejętności, ludzi, czas, entuzjazm, pieniądze, wsparcie, itp.? Jakie masz zasoby? A jakie potrzebujesz?   Options, czyli opcje W tej części należy przyjrzeć się opcjom działania, z których klient może wybrać najlepszą. Prawdopodobnie będzie to wymagało burzy mózgów, żeby wygenerować kilka, może nawet kilkanaście opcji (minimum 4-5). Mogą temu posłużyć takie pytania: Jakie masz możliwości w tej sytuacji? Wybierz przynajmniej 4 drogi. Jakie widzisz inne możliwe drogi dojścia do celu? Jaka jest dla ciebie najbardziej atrakcyjna opcja? Jakie są korzyści i koszty płynące z tego działania? Jakie mogą być konsekwencje każdej z nich (omówić je kolejno)? Jakie są korzyści? Jakie są ograniczenia (koszty) każdej z dróg? Co jeszcze? A co poza tym? (stale zadawaj sobie te pytania!) Gdybyś nie był ograniczony czasem, co mógłbyś zrobić? Gdybyś nie był ograniczony środkami, co mógłbyś zrobić? Co by się stało, gdybyś nic nie zrobił? Czy istniej ktoś, kto – twoim zdaniem – wykonałby to zadanie rzeczywiście dobrze? Czego możesz się od takiej osoby nauczyć?   Jeśli klient napotka jakiś problem, dążąc do osiągnięcia celu, który sobie wyznaczył, coach może go zapytać: ·         Czy w przeszłości był taki czas, kiedy dany problem się nie zdarzał? ·         Co wtedy działo się inaczej? ·         Jak możesz pomnożyć działania, które się sprawdzają? ·         Jak możesz rozwiązać ten problem? ·         Co możesz zrobić, aby problem był mniejszy i nie wydawał się aż tak przerażający? ·         Kiedy w przeszłości doświadczałeś podobnego problemu, to jak sobie z nim poradziłeś? Co wtedy działało? Co robiłeś? ·         Co możesz zrobić, żeby zmienić tę sytuację? ·         Jak myślisz, jak możesz się przybliżyć do osiągnięcia celu? ·         Kto – twoim zdaniem – może cię wesprzeć w osiągnięciu tej zmiany? ·         Jak myślisz, jakie są korzyści i koszty, które możesz odnieść po podjęciu tego działania?   Wrap up, czyli plan i wnioski końcowe Zanim zakończy się sesja, trzeba zaplanować (PLAN), co klient będzie robił. Najpierw coach prosi klienta, aby: –     przygotował listę konkretnych zadań do wykonania, –     wskazał, kto za co będzie odpowiedzialny, –     kiedy to zrobi –     wypisał, kto go będzie wspierał w realizowaniu tych zadań. Następnie coach zadaje pytania: Jakiego rodzaju zjawiska i problemy mogą ci uniemożliwić odniesienie sukcesu? Co zrobisz, jeśli jakieś przeszkody staną ci na drodze do osiągnięcia dalszego celu? Którą z tych opcji wybierasz? Co cię skłania do takiego wyboru? Jeśli masz wątpliwości, to jakie? Kto jeszcze powinien wiedzieć o twoich planach? W jaki sposób zdobędziesz potrzebne wsparcie? Kiedy dokładnie (podaj dzień, godzinę) zrobisz pierwszy krok w realizacji planu? Po czym poznasz, że osiągnąłeś cel/sukces?  Zakończenie: Co było wartością w tej sesji? Czego się nauczyłeś/dowiedziałeś o sobie? Jaką masz refleksję na swój temat? Co wynosisz z tej sesji?   Ważne jest, aby każda sesja kończyła się spisanym przez klienta planem działania. Czynność ta wzmacnia zaangażowanie klienta w dążenie do osiągnięcia celu. Jest to swego rodzaju sprawdzian zaangażowania.   Oczywiście, to jest tylko przykład, wskazówka, inspiracja. Najważniejsza jest bowiem umiejętność obserwacji, aktywne słuchanie i elastyczność w dostosowywaniu się do zmieniających się potrzeb i kompetencji osoby zgłaszającej problem. Zadawaj zadania domowe.   4.     Kompetencje coachingowe  Coaching zaczyna się od zaufania między Uczniem a Mistrzem. Aby to osiągnąć coach powinien charakteryzować się specyficznymi kompetencjami, za którymi stoją bardzo konkretne zachowania. Oto KLUCZOWE KOMPETENCJE COACHA(icf.org.pl)  I USTALANIE KONTRAKTU 1. Działanie zgodne z etyką i standardami zawodu coachingu: zrozumienie zasad etycznych oraz zdolność do ich  wykorzystania we wszystkich sytuacjach coachingowych. 2. Uzgodnienie umowy coachingowej: zdolność zrozumienia konkretnej potrzeby w sytuacji coachingowej oraz dochodzenie do porozumienia z potencjalnym i nowym klientem w sprawie procesu i relacji.   II WSPÓŁTWORZENIE RELACJI 3. Zbudowanie zaufania z klientem: zdolność do tworzenia bezpiecznego, wspomagającego środowiska, które przyczynia się do obustronnego szacunku i zaufania. 4. Obecność coachingowa „tu i teraz”: zdolność do bycia w pełni świadomym i tworzenia spontanicznej relacji z klientem, wprowadzenia stylu, który jest zarówno elastyczny, spontaniczny jak i pewny.   III EFEKTYWNA KOMUNIKACJA 5. Aktywne słuchanie: zdolność do całkowitego skupienia się na tym, co mówi, a  czego nie mówi klient, aby zrozumieć znaczenie tego, co mówi w kontekście swoich pragnień oraz wspomaganie owego osobistego wyrażania się klienta. 6. Trafne, dogłębne pytania: zdolność do zadawania pytań, które odkrywają informacje niezbędne do uzyskania maksymalnego efektu dla klienta i relacji coachingowej. 7. Bezpośrednia komunikacja: zdolność do efektywnej komunikacji podczas sesji coachingowej oraz do używania języka, który ma największy wpływ na klienta.   IV WSPIERANIE UCZENIA SIĘ I OSIĄGANIA REZULTATÓW 8. Budowanie świadomości:  zdolność do łączenia i dokładnego oceniania różnorodnych źródeł informacji oraz  przedstawiania interpretacji, które pomagają klientowi uzyskać pewność, a tym samym osiągnąć uzgodnione rezultaty. 9. Wspieranie projektowania działań: zdolność do tworzenia wraz z klientem możliwości uczenia się na bieżąco, podczas coachingu, sytuacji w życiu/pracy oraz do podejmowania nowych działań, które efektywniej doprowadzą do ustalonych rezultatów. 10. Wspieranie planowania i ustalania celów:  zdolność do rozwijania i osiągania efektywnego planu coachingowego z klientem. 11. Zarządzanie procesem i odpowiedzialnością.   6.     Zastosowanie coachingu w edukacji     „Naszym najgłębszym lękiem nie jest to, że jesteśmy nieodpowiedni. Naszym lękiem jest to, że jesteśmy silni ponad miarę. To nasze światło, a nie nasza ciemność nas przeraża. Pytamy siebie „Kimże jestem, aby być błyskotliwym, wspaniałym, utalentowanym, sławnym? Właściwie a kimże jesteś, aby takim nie być. Jesteś dzieckiem bożym. Twoje udawanie małego nie służy światu. Nie ma nic oświeconego w kurczeniu się po to , aby ludzie nie czuli się przy tobie niepewnie. Wszyscy jesteśmy stworzeni, by błyszczeć jak dzieci. Urodziliśmy się po to, aby przejawiać bożą chwałę, która jest w nas. Ona nie jest w niektórych w nas, jest w każdym. Jeżeli pozwalamy świecić naszemu światłu, to nieświadomie pozwalamy, by inni czynili to samo. Jeżeli wyzwalamy się ze swoich lęków, nasza obecność automatycznie wyzwala innych” – Marianne Wiliamson               Poemat The Deepest Fear     Coaching edukacyjny skierowany jest do nauczycieli, pedagogów, psychologów, dyrektorów szkół, czyli tych wszystkich dorosłych ludzi, którzy uczą lub mają wpływ na proces uczenia się uczniów. Dotyczy również uczniów i ich rodziców. W coachingu edukacyjnym chodzi o wydobycie potencjału ucznia, który jest w każdym z nich.   Jak to robić? Sponsorowanie potencjału ucznia. Rozwijając, wspomagając i kreując potencjał ucznia, nauczyciel może stać się dla niego sponsorem.  Sponsoring w ujęciu coachingowym ma zupełnie inne znaczenie niż to powszechnie znane jako działalność komercyjno-marketingowa. Pojęcie spondere z języka łacińskiego znaczy obiecać, dać przyrzeczenie, wziąć odpowiedzialność za duchowe dobro innej osoby. Nauczyciel–sponsor poszukuje więc wartości i potencjału w swoich uczniach. Zapewnia im przy tym wsparcie i odpowiednie warunki, które pozwalają dzieciom wyrazić i rozwinąć ich unikalne zdolności aż do pełnego poziomu. Nauczyciel-sponsor wierzy w swojego ucznia, tym samym powodując, że uczeń czuje się ważny i wie, że nauczycielowi na nim zależy. To dodaje mu skrzydeł.   Podstawowe przesłania sponsoringu (Dilts 2006: 326)   Istniejesz. Widzę cię. Jesteś wartościowy.Jesteś ważny. Jesteś wyjątkowy. Jesteś jedyny. Możesz się przyczynić do  czegoś ważnego. Jesteś tu mile widziany. Przynależysz tu.   Możesz osiągnąć sukces. Jesteś zdolny do sukcesu. Zasługujesz na sukces.       Oddziaływanie tych przesłań jest niezwykle głębokie i prowadzi do wielu pozytywnych reakcji emocjonalnych. Gdy uczeń czuje się zauważony, pojawia się w nim poczucie bezpieczeństwa. Przestaje robić cokolwiek, aby zwrócić na siebie uwagę! Gdy dziecko wie, że ma swoją wartość, doświadcza spokoju i poczucia satysfakcji. Skutkuje to jego zwiększoną motywacją do pracy. Chce wyrażać swoją wyjątkowość i zaczyna działać kreatywnie. To, począwszy od pierwszej klasy szkoły podstawowej, może stać się jego fundamentalną umiejętnością radzenia sobie w przyszłości na rynku     Wartość każdego człowieka jest nieskończona, niezmienna i niezależna od wartości zewnętrznych. Nikt nie musi udowadniać swojej wartości, bo wszyscy ją posiadamy na równi jako istoty ludzkie. Skoro wartość istnieje w każdym człowieku, musimy ją tylko dostrzegać, szanować i akceptować.     Można zastanowić się nad tym, czy  panujące stereotypy w Polsce nt. dysfunkcyji uczniów  (oczywiście oprócz chorych) są zasadne. Wobec dostępnej wiedzy o budowie mózgu, jego możliwościach,neuroplastyczności, obecności specjalistycznych neuronów lustrzanych należy inaczej myśleć o procesie uczenia się we współczesnej polskiej edukacji.   Wyposażenie  nauczyciela w kompetencje coachingowe może wywołać proces emergencji. Emergencja to pojęcie, które pochodzi od łacińskiego słowa emergere, czyli„wynurzanie się”.Udowadnia, że jeśli między prostymi, drobnymi elementami zachodzą jakiekolwiek oddziaływania, wówczas dzięki zachodzącym złożonym procesom dochodzi do powstania jakościowo nowych form i zachowań. Dotyczy to w szczególności oddziaływań w sferze społecznej. Chodzi bowiem o takie sytuacje, w których naprawdę niewielkie oddziaływania społeczne powodują skokowe, duże zmiany. I to jest właśnie najistotniejszy skutek zjawiska emergencji. Istnieją pewne warunki, które do owych zmian prowadzą. Paradoksalnie, są to takie warunki, w których rezygnuje się z dążenia do zmiany stanu niepożądanego. Najbardziej zaś istotne jest to, że w zamian za to tworzy się  warunki do jej zaistnienia (Praszkier, 2009).

7.     Wnioski z ekspertyzy – po co coaching w edukacji. Wnioski i powiązane z nimi rekomendacje dla edukacji (Brzosko, 2015) Po pierwsze, coaching wykorzystywany może być jako metoda pracy z uczniami. Nauczanie z wykorzystaniem narzędzi coachingowych zmienia postrzeganie relacjia uczyciel-uczeń na bardziej partnerską. Nauczyciel przestaje być „wszechwiedzącym rozdzielaczem wiedzy”, a staje się partnerem relacji, przyjaznym, ciekawym i inspirującym towarzyszem edukacyjnej podróży, w której uczeń ma wpływ i współdecyduje o celu i tempie realizacji zadań, ma możliwość pracy zgodnie z indywidualną strategią uczenia się i ma poczucie, że jest wyjątkowy. Korzyści dla ucznia: ·         wzmocnienie poczucia własnej wartości ·         rozwinięcie umiejętności samodzielnego uczenia się i samokontroli ·         gotowość do podejmowania ryzyka ·         rozwinięcie myślenia krytycznego, refleksyjnego i analitycznego ·         wzrost motywacji do nauki ·         postępy w nauce ·         mniej stresu ·         rozwijanie inteligencji emocjonalnej i nabywanie kompetencji życiowych ·         gotowość do rozwijania mocnych stron w różnych rolach zawodowych, osobistych ·         i społecznych ·         wzrost zaufania do nauczyciela i pogłębienie kontaktu. Po drugie, na wprowadzeniu metody coachingowej do nauczania zyskuje nie tylko uczeń,ale i nauczyciel poprzez: ·         zwiększone poczucie skuteczności: nauczyciele czują, że mogą wpływać na zmiany, ·         zwiększona motywacja, ·         większe zaangażowanie w obserwowanie dowodów zmian wywołanych przez ·         wykorzystanie coachingu, ·         nabycie umiejętności identyfikacji i wzmacniania indywidualnych możliwości ·         własnych oraz uczniów/uczestników procesu edukacji, ·         umiejętność indywidualnego podejścia do uczniów na podstawie rozpoznanych ·         cech osobowości, temperamentu, stylu uczenia i systemu reprezentacji, ·         umiejętne korzystanie z wybranych zasobów w zakresie coachingu. Po trzecie, coaching wykorzystywany może być również przez psychologów i doradców szkolnych w indywidualnej pracy z uczniami o szczególnych potrzebach psychologiczno – pedagogicznych. Na wprowadzeniu coachingu do edukacji skorzystać mogą również rodzice poprzez: ·         wzrost zaangażowania i motywacji uczniów i nauczycieli, ·         rozwój w zakresie umiejętności wspierania dziecka w nauce, ·         lepsze rozumienie sytuacji dziecka w szkole, ·         wzrost współpracy i pogłębienie relacji z nauczycielem, ·         pogłębienie świadomości procesów i kryzysów rozwojowych, którym podlega ·         dziecko w danym czasie.   Na zakończenie należy również wspomnieć o korzyściach, jakie coaching może przynieść samej szkole tj. placówce edukacyjnej i organowi prowadzącemu. Korzyści te można podsumować następująco: ·         wzmocnienie kultury wzajemnego uczenia się i współpracy, ·         szybkie korygowanie błędów, ·         ustawiczne doskonalenie kompetencji i podnoszenie jakości wykonywanej pracy, ·         poprawa wizerunku – szkoła, jako instytucja ucząca się, ·         lepsza komunikacja oraz współpraca z kolegami z pracy, uczniami, osobami ·         z lokalnego środowiska, ·         wykorzystywanie komunikatów zwrotnych i interpretowanie zdarzeń mających ·         miejsce w szkole i środowisku, ·         pogłębienie refleksji i odważne inicjowanie dialogu, ·         wspieranie indywidualnej ścieżki rozwoju uczniów, nauczycieli i innych pracowników sektora edukacyjnego. Tak więc wykorzystanie coachingu w edukacji niesie ze sobą wiele dobrego. Wymaga jednak zmiany paradygmatu myślenia, przede wszystkim o relacji nauczyciel – uczeń zmieniając ją z relacji „rodzic-dziecko” w relację partnerską, a to może być najtrudniejsze do zmiany. Na tej podstawie można sformułować następujące rekomendacje dla polityki podnoszeniajakości edukacji w województwie pomorskim: ·         włączenie metod coachingowych jako jednej z podstawowych metod nauczania ·         podczas np.: godzin wychowawczych, zajęć z metod uczenia się, rozwoju ·         osobistego itp.; ·         korzystanie z dobrych praktyk w sferze coachingu dla biznesu i przenoszenie ich na ·         grunt relacji szkolnych; ·         podwyższenie samoświadomości nauczycieli i edukatorów poprzez umożliwienie ·         im odbywania sesji coachingowych; ·         rozwijanie świadomości nauczycieli w zakresie wykorzystania narzędzi ·         coachingowych w procesie nauczania, doradzania oraz komunikowania ·         z rodzicami; ·         systematyczne rozwijanie kompetencji nauczycieli pod kątem kluczowych ·         kompetencji coachingowych tj. efektywnego komunikowania oraz wspierania ·         procesu uczenia się i osiągania rezultatów; Uznanie, iż uczeń – klient systemu edukacji jest partnerem, który ma wpływ naproces uczenia, a nauczyciel jest towarzyszem i stymulatorem tegoż procesu. 8.      Stan coachingu na dzisiaj. W ciągu ostatnich dziesięciu lat coaching w Polsce niezwykle szybko się rozwija. Dokładnie 10 lat temu, w Polsce było około 7 komercyjnych szkół coachingu oraz 1 studia podyplomowe w Krakowie. Stan na dzisiaj to ponad 200 różnych kursów, w tym około 80 kierunków na studiach podyplomowych. 5 lat temu pojawiło się pojęcie coaching edukacyjny wprowadzone przez Liliannę Kupaj. Dzisiaj jest kilkanaście kursów coachingu edukacyjnego w Polsce. Coaching dużymi krokami wkracza do edukacji. I tak będzie się działo przez kolejnych kilka lat.   Lilianna Kupaj Wiesława Krysa   Bibliografia Andreas Connirae, Andreas Steave, Submodalności, niezwykła droga do Twojego umysłu, Helion, 2009. Andreas Steve, Faulkner Charles, NLP — nowa technika osiągania sukcesów, Helion, 2006. Atkinson M., Chois R., Sztuka i nauka coachingu. Wewnętrzna dynamika tom I, New Dawn, 2009 Atkinson M., Chois R., Sztuka i nauka coachingu. Coaching krok po kroku,tom II, New Dawn, 2010 Atkinson M., Chois R., Sztuka i nauka coachingu. Flow, tom III, New Dawn, 2012 Carson Rick, Poskramianie swojego gremlina, KOS, 2008 Dilts Robert, Hallborn T., Smith S., Przekonania, ścieżki do zdrowia i dobrobycia, Metamorfoza, 2005. Dilts Robert, Przywództwo z wizją, Neuroedukacja, 2007. Dilts Robert, Od Przewodnika do Inspiratora, PINLP, 2006. Dilts Robert, Zręczność językowa w zmianie przekonań, Neuroedukacja, 2008. Hargrove Robert, Mistrzowski Coaching, Oficyna ekonomiczna, 2006. McLeod, Mistrz coachingu, Helion, 2008 Neale S., Spencer L., Wilson Anell L., Inteligencja emocjonalna coacha, Oficyna, 2010. O’Connor Joseph, Seymour John, NLP — wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego, Zysk i s-ka, 1996. Persloe Eric, Podstawy coachingu,Petit, 1998 . Rogers Jenny, Coaching, GWP, 2010. Rzycka O., Porosło W., Menedżer coachem, Oficyna, 2010. Sidor-Rządkowska M., Coaching. Teoria, praktyka, studia przypadków, Oficyna 2009. Starr Julie, Podręcznik coachingu. Rebis, 2004. Stoberl Hana, Coaching silnej osobowości, Studio Astropsychologii, 2008. Thorpe Sara, Clifford Jackie, Podręcznik coachingu — kompendium wiedzy dla trenerów i menedżerów,Rebis, 2004. Vickers A., Bavister S., Coaching, Helion, 2007. Whitworth L., Kimsey House H., Sandhal P., Coaching koaktywny, Oficyna, 2011. Coaching katalizator rozwoju organizacji (2011): praca zbiorowa pod redakcją L. D. Czarkowskiej, Centrum Coachingu, Akademia Leona Koźmińskiego, Wydawnictwo New Dawn, Warszawa Coaching as a metod of developing Human Potential (2010): praca zbiorowa pod redakcją L. D. Czarkowskiej, Centrum Coachingu, Akademia Leona Koźmińskiego, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa